Przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna i ekonomiczna wobec kobiet w rodzinie

Przemoc jest świadomym działaniem, zmierzającym do zadania bólu, zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Nie jest tożsama z agresją, aczkolwiek agresja jest jednym z jej przejawów. Szczególnie okrutnym działaniem jest przemoc wobec kobiet w rodzinie: żon, matek, córek. Kobieta może być ofiarą różnych typów przemocy. Może jednak, a nawet powinna, szukać pomocy i wsparcia w tej trudnej sytuacji.

Przemocą nazywamy działanie świadome, mające na celu wpłyniecie na stan fizyczny, myśli lub zachowanie danej osoby wbrew jej woli. Przybierać ona może różnorodne formy. W rodzinie, małżeństwie, kobieta może być ofiarą wielu typów przemocy, w tym przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej oraz ekonomicznej.

Przemoc fizyczna wobec kobiet

Przemoc fizyczna obejmuje wywieranie wpływu na osobę przy użyciu siły fizycznej. Jej celem jest zadanie bólu ale i wzbudzenie strachu w osobie krzywdzonej. Przemoc fizyczna może prowadzić do poważnych uszkodzeń ciała, zagrożenia zdrowia, a nawet i życia. Przykładami przemocy fizycznej są:

• bicie otwartą ręką, pięścią lub różnymi przedmiotami;
• kopanie, popychanie, szturchanie;
• rzucanie w kogoś przedmiotami;
• duszenie.

Do przemocy fizycznej zależy również działania, mające na celu ograniczenie wolności, w tym zamykanie w ciasnych pomieszczeniach, odmawianie dostępu do pożywienia czy możliwości wykonania czynności higienicznych.

Przemoc fizyczna wobec kobiet przyjmuje różnorodne formy i najczęściej obejmuje bicie oraz popychanie, czyli wykorzystywanie przewagi fizycznej między mężczyzną, a kobietą. Zazwyczaj skutki przemocy fizycznej wobec kobiet w rodzinie widoczną są gołym okiem: kobieta posiada na ciele liczne siniaki, zadrapania, a nawet otwarte rany.

Jak rozpoznać, że kobieta jest ofiarą przemocy fizycznej?

Poza oczywistymi fizycznymi oznakami przemocy, takimi jak podejrzane rany, sińce, zadrapania, bandaże oraz plastry, nasz niepokój wzbudzić powinny:

• lęk podczas wykonywania w jej towarzystwie gwałtownych gestów, kojarzących się z ciosami sprawcy;
• lęk przed osobą bliską, sprawcą przemocy;
• dziwne, niespójne i małe realne wyjaśnienia, dotyczące pochodzenia zauważalnych ran i urazów.

Przemoc psychiczna wobec kobiet

Kolejnym typem przemocy jest przemoc psychiczna, czyli wpływanie na drugą osobę poprzez użycie różnorodnych form komunikacji, w tym komunikacji werbalnej (mowy) oraz niewerbalnej (gestów i zachowań). Choć zwykle nie prowadzi ona do uszkodzenia ciała, uważana jest za nie mniej okrutny typ przemocy z uwagi na to, że jej celem jest poniżanie, gnębienie drugiej osoby, zmniejszanie jej pewności siebie oraz obniżanie samooceny.

Przejawami tego rodzaju przemocy są także:

• krzyczenie;
• obrażanie, wyzywanie, wyśmiewanie;
• grożenie;
• okazywanie pogardy, wstrętu czy lekceważenia;
• prześladowanie.

Ten typ przemocy jest o tyle groźny, o ile nie są widoczne jej przejawy. W tym wypadku nie mamy bowiem do czynienia z siniakami i innymi śladami pobicia.

Jak rozpoznać, że kobieta jest ofiara przemocy psychicznej?

Objawy przemocy psychicznej trudno rozpoznać, aczkolwiek jeśli znamy kobietę i wiemy, jak się zachowuje na co dzień, powinniśmy dostrzec zmianę w jej zachowaniu oraz funkcjonowaniu. Nasz niepokój powinny wzbudzić między innymi:

• bierność w działaniu, niechęć do aktywności, apatia, zniechęcenie;
• utrata wiary we własne siły i możliwości;
• zaniżenie samooceny oraz uległe przyjmowanie krytyki;
• wycofanie z życia rodzinnego, towarzyskiego (być może zabranianie spotkań jest przejawem przemocy ze strony męża);
• zmiana w wyglądzie fizycznym, która wyraźnie nie jest tożsama z poprawą nastroju, np. zmiana stylu ubierania na żądanie sprawcy przemocy;
• rozmowy na temat umierania, śmierci, samobójstwa - w tym wypadku należy jak najszybciej podjąć kroki, mające na celu pomoc kobiecie. Jeśli zaczyna ona mówić na temat odebrania sobie życia, być może stosowana przemoc stała się początkiem depresji, poważnego zaburzenia nastroju, wymagającego specjalistycznej terapii.

Wiele symptomów, które możemy wziąć za oznaki stosowanej przemocy mogą równie dobrze sygnalizować chorobę lub inne zaburzenia. Pamiętajmy, by wykazywać się w tym względzie elastycznością myślenia ale i przytomnością: przemoc psychiczna również może prowadzić do utraty zdrowia 9samookalweczenia) lub śmierci (próby samobójcze)!

Przemoc seksualna wobec kobiet

Odrębnym typem przemocy jest przemoc seksualna. Obejmuje ona bowiem zarówno sferę fizyczną, jak i psychiczną. Jest to okrutny i bardzo bolesny dla ofiar typ przemocy z uwagi na godzenie w intymną sferę seksualną. Najpopularniejszym przekładem takiej przemocy jest gwałt, ale poza tym może ona objawiać się też jako molestowanie seksualne, zmuszanie do współżycia w małżeństwie (gwałt małżeński jako szczególny rodzaj gwałtu), odmowa stosowania antykoncepcji.

Przemoc seksualna również jest trudna do zdiagnozowania, ofiara przemocy ukrywa swoja wstydliwą tajemnicę, nie są widoczne jej skutki dla osób postronnych.

Kobiety padają ofiarami przemocy seksualnej w rodzinach, we własnych związkach małżeńskich jako ofiary gwałtów, czynionych przez własnych mężów. Nierzadko są zmuszane do współżycia lub mężczyzna odmawia stosowania antykoncepcji, np. prezerwatywy, co u kobiety mogą budzić lęk przed ciążą (jeśli jej nie chce) lub chorobami.

Dla kobiet przemoc seksualna jest jedną z najbardziej upokarzających, nie wiedzą komu i w jaki sposób zwierzyć się ze swojego problemu. Dla wielu pan sfera intymna w ich małżeństwie stanowi niejako temat tabu, nawet dla matki, siostry czy najbliższej przyjaciółki.

Jak rozpoznać, że kobieta jest ofiara przemocy seksualnej?

Możemy do zaobserwować w jej relacji z mężem lub innym ,mężczyznom. Zaniepokoić piwny nas takie objawy, jak:

• widoczny lęk przed mężem, unikanie jego towarzystwa oraz zostawania z nim sam na sam;
• nerwowe reakcje na aluzje seksualne męża oraz jego dowcipy o tej tematyce w towarzystwie;
• unikanie towarzystwa innych mężczyzn oraz interakcji z nimi.

Przemoc ekonomiczna wobec kobiet

Kolejnym typem przemocy jest przemoc ekonomiczna. Stanowi ona szczególny rodzaj przemocy, polegający na ograniczaniu drugiej osobie dostępu do środków finansowych bez względu na to, czy jest na naszym utrzymaniu czy pozyskuje je poprzez pracę zarobkową bądź otrzymywanie świadczenia, np. emerytury. Osoba dotknięta przemocą nie ma możliwości zaspokajania własnych potrzeb podczas gdy agresor wykorzystuje środki finansowe dla swoich celów. Dodatkowo, ma miejsce upokarzanie ofiary, możemy mieć tutaj do czynienia z przemocą fizyczną (bicie, gdy ofiara nie chce oddać swojej pensji), psychiczną (obrażanie i poniżanie, że ofiara nie ma pracy i zarobków) czy nawet seksualną (zmuszanie do współżycia w zamian za dawanie żonie pieniędzy na jej wydatki, co stanowi szczególnie okrutny typ przemocy w małżeństwie).

Przejawami przemocy ekonomicznej wobec kobiet mogą być także: uniemożliwianie żonie dostępu do gotówki oraz konta bankowego, wydzielanie pieniędzy, kontrolowanie wydatków ale i spieniężanie majątku żony oraz zmuszanie jej do brania pożyczek czy zaciągania kredytów.

Badania wskazują, że ponad 1/5 kobiet nie posiada własnych dochodów, utrzymywane są przez swoich mężów, co może być przyczyną przemocy ekonomicznej. Jest ona dla żon tematem wstydliwym, wręcz upokarzającym. Panie nie przyznają się zwykle do swojego problemu.

Jak rozpoznać, że kobieta jest ofiarą przemocy ekonomicznej?

Nasz niepokój zwrócić powinny przede wszystkim:

• ograniczenie wydatków oraz racjonalne wytłumaczenia, dlaczego dana osoba przestała kupować te produkty lub korzystać  z danych usług;
• stały brak środków finansowych, kobieta nigdy nie ma przy sobie gotówki, co rusz zapomina karty do bankomatu, nie chce pożyczyć nawet drobnej kwoty pieniędzy;
• mówienie na temat oszczędności i rozsądnego planowania budżetu przy niewielkich środkach finansowych: wręcz obsesyjne.

Kobieta ofiarą pomocy - nie daj się krzywdzić!

Bez względu na to, jaki rodzaj przemocy stosuje wobec Ciebie bliska osoba (mogą one również współistnieć) kluczem do sukcesu jest zrozumienie najważniejszej kwestii: nie jesteś winna stosowanej przemocy! Jesteś jej ofiarą i zasługujesz na pomoc! Takie słowa każda kobieta bita czy obrażana z pewnością słyszała nie raz ale uwierzenie w nie zapewni jej powodzenie w walce z agresorem.

Wielu zapewne trudno jest dać się przekonać, że to sprawca jest zły, nie ofiara. Kobiety wierzą, że przemoc spotyka je za karę lub stale daje oprawcy szansę na to, że się zmieni. Nie żyj w iluzji, nie stanie się tak. Sprawca wielokrotnej przemocy zazwyczaj przyjmuje już ten model życia stosuje go, uznając za prawidłowy, a Tobie należy się spokojna, godne życie na jakie zasługujesz. Pamiętaj, że:

1. Nie jesteś winna stosowanej przemocy i nie zasłużyłaś na nią. Nie zrobiłaś nic, co mogłoby go obligować do takiego zachowania!
2. Przemoc jest zła i należy z nią walczyć ale to nie Twoje zadanie. Nie zmienisz jego postępowania, to zadanie dla specjalistów!
3. Drugą szansę można dostać raz i tylko raz!
4. Nie czekaj, aż mąż spokornieje, przeprosi i będzie obiecywał poprawę, to Twoje życie ucieka i t już bezpowrotnie!
5. Walcz o siebie, dzieci i Wasz spokój, ponieważ na to zasługujecie!

Przemoc wobec kobiety i dziecka

Szczególnie okrutnym rodzajem przemocy w rodzinie jest przemocy zarówno wobec kobiety, jak i jej dziecka czy dzieci. Maltretowane, bite, poniżane dziecko znaczne gorzej się rozwija, ma trudności w szkole, przejawia problemy z zachowaniem oraz trudności emocjonalne. Szczególnie traumatycznym wydarzeniem w życiu każdego dziecka jest doświadczenie przemocy seksualnej, w tym molestowania przez bliską osobę. Ponadto, bycie świadkiem czy ofiarą przemocy może sprawić, że w przyszłości dziecko także będzie wybierało ten sposób radzenia sobie: nie będzie bać się przemocy. Rolą matki jest w tym przypadku chronienie nie tylko siebie ale również swoich dzieci. Zazwyczaj dopiero wtedy, gdy mąż podniesie rękę na dziecko, jego żona decyduje się przerwać milczenie i szukać pomocy. Jak się do tego zabrać i gdzie szukać wsparcia?

Jak radzić sobie w sytuacji przemocy wobec kobiet: gdzie szukać pomocy?

Istnieje wiele sposobów i miejsc, które oferują pomoc ofiarom przemocy. Podstawa jest oczywiście zgłoszenie sprawy przemocy na policję oraz założenie tak zwanej Niebieskiej Karty. Jest to dokument służbowy, który sporządza funkcjonariusz policji w trakcie interwencji w domu lub na komisariacie. Kartę może założyć również pracownik Opieki Społecznej lub członek Gminnej Komisji do Spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Dzieje się tak na skutek stwierdzenia przemocy w rodzinie. To swego rodzaju świadectwo tej przemocy oraz jej udokumentowanie.

Nie zawsze jednak założenie Niebieskiej Karty jest tożsame z założeniem sprawy karnej o popełnienie przestępstwa, np. w przypadku gwałtu w małżeństwie. W tym wypadku niezbędne jest zebranie dowodów, np. zeznania zgwałconej, opinia lekarza, biegłego psychologa, itp.. Nie mniej jednak, Niebieska Karta jest zapisem aktów przemocy oraz opisem działań odpowiednich służb i specjalistów, podjętych w ramach jej przeciwdziałania.

Kolejnym sposobem na szukanie pomocy jest telefon na tak zwaną Niebieską Linię, czyli Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie. To infolinia dla ofiar przemocy, pozwalająca na uzyskanie wieloaspektowej pomocy. Po drugiej stronie czekają na nas bowiem prawnicy, otrzymać możemy także pomoc psychologiczną, psychiatryczną, porady lekarskie.

Jako ofiary przemocy, kobiety szukać pomocy mogą także w ośrodkach pomocy społecznej. W każdym z nich działa bowiem zespół do spraw przemocy w rodzinie. Zadaniem specjalistów jest sporządzenie raportu czy notatki oraz zawiadomienie o przemocy odpowiednich służb, w tym policji.

Każda kobieta doznająca przemocy w rodzinie może także szukać wsparcia w specjalistycznych ośrodkach wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, znajdującego się daleko od jej miejsca zamieszkania, aby utrudnić sprawcy dostęp do niej oraz także dzieci. Ośrodki te zlokalizowane są w wielu miejscach w naszym kraju. Ich usługi są bezpłatne. Do ośrodka może zgłosić się kobieta lub matka z dziećmi i zamieszkać w nim na czas do trzech miesięcy. W tym czasie  ma miejsce udzielanie porad, konsultacji oraz fachowej pomocy medycznej, jak i psychologicznej. Każda osoba objęta zostaje indywidualnie opracowanym programem terapeutycznym, opartym na kompleksowej diagnozie sytuacji oraz opracowaniu metod jej przeciwdziałaniu. Kobieta i jej dzieci otrzymują niezbędne wsparcie materialne oraz emocjonalne. W trakcie pobytu w ośrodku kobieta otrzymuje pomoc w znalezieniu lokalu mieszkalnego oraz pracy. Zorganizowana zostaje na ten czas także opieka nad dziećmi. Tego typu placówki mają za zadanie udzielania kompleksowej pomocy ofiarom przemocy, od wsparcia psychologicznego, po pomoc w znalezieniu pracy i ułożenia życia na nowo.

Pomocy można i trzeba szukać. Przyzwalając na przemoc dajesz jej swoją niemą zgodę, przyzwalasz na nią. Jak czytamy w powieści Jana Czyńskiego: "Gdzie przemoc uciska tam bunt jest cnotą". Walczmy więc z przemocą, z wszelkimi jej objawami. Nie wstydź się mówić o tym, że Ci źle, że Cię boli, że chcesz być wolna. Zasługujesz na to i masz do tego prawo.