Pokolenie "always on", pokolenie szklanych ekranów… Nie da się ukryć, że żyjemy w czasach komputeryzacji, cyfryzacji i Internetu. Urządzeniem, które łączy je wszystkie jest telefon komórkowy, mały przedmiot, który towarzyszy nam praktycznie każdego dnia. Czy może być niebezpieczny? Okazuje się, że w pewnym sensie tak, zwłaszcza, gdy użytkowany jest zbyt często. Warto poznać bliżej pojęcie fonoholizmu i dowiedzieć się, jak korzystać z telefonu bezpiecznie i rozsądnie.
Telefon komórkowy i jego rola w naszym życiu
Korzystanie z telefonu komórkowego wydaje się w dzisiejszych czasach wręcz koniecznością. Smartfon umożliwia nam utrzymywanie kontaktu z bliskimi, załatwienie szeregu osobistych oraz służbowych spraw, pozwala nam na błyskawiczny dostęp do informacji, wiele osób korzysta z aparatu fotograficznego czy płaci z użyciem telefonu w sklepie... Trudno więc rozstać się ze swoim smartfonem, kto z nas bowiem wyobraża sobie dziś życie bez swojej komórki. Nawet małe dzieci, jako jedną z pierwszych zabawek, otrzymują plastikowy smartfonik, który wydaje dźwięki i bardzo przypomina telefony, z jakich korzystają rodzice. Czy to słuszna droga?
Z jednej strony telefon komórkowy ewoluował. Dawniej służył jedynie do wykonania połączeń czy wysłania wiadomości. Dziś powoli zapominamy o smsach na rzecz komunikatorów oraz portali społecznościowych. Telefon zastępuje nam tradycyjnego laptopa, aparat, kamerę, środek płatniczy... Przydaje się tak często, że czasem trudno go odłożyć. Warto jednak pamiętać, że nadmierne korzystanie ze smartfona może prowadzić do zjawiska zwanego fonoholizmem. To nic innego jak uzależnienie od telefonu komórkowego, diagnozowane jest jednak u coraz młodszych pacjentów i może być bardzo poważne w skutkach. Co powoduje, że uzależniamy się od telefonu, jak objawia się fonoholizm oraz jak leczyć to zaburzenie?
Przyczyny fonoholizmu
Dlaczego uzależniamy się od telefonu? Co powoduje, że to niewielkie urządzenie tak potrafi zdominować nasze życie? Wśród przyczyn wymienić należy:
- atrakcyjność korzystania z telefonu - mnogość atrakcji, czynności, ciekawych rzeczy, które możemy robić z jego wykorzystaniem;
- nieograniczony czas korzystania z telefonu - obecnie dostępne są bowiem ładowarki bezprzewodowe, możemy korzystać z telefonu i jednocześnie go ładować;
- coraz wcześniejszą "inicjację cyfrową" - coraz młodsze dzieci otrzymują swój pierwszy telefon i potrafią z niego korzystać;
- wiele funkcji dostępnych w formie aplikacji: karty lojalnościowe w wersji online, możliwość płacenia telefonem wymusza na nas coraz częstsze sięganie po smartfon;
- brak pasji i zainteresowań, co skutkuje poświęcaniem czasu na korzystanie z telefonu;
- samotność społeczna, np. brak partnera, mały kontakt z rodzicami, brak znajomych: czas, który moglibyśmy poświecić innym, spędzamy przed ekranem smartfona, np. na portalach społecznościowych;
- problemy w nawiązywaniu relacji z innymi w świecie rzeczywistym, nieśmiałość, niska pewność siebie;
- praca zdalna: taka forma pracy wymusza na nas częste korzystanie z komputera, a gdy nie mamy do niego dostępu - telefonu.
Objawy uzależnienia od telefonu
Jak objawia się fonoholizm? Objawy możemy podzielić na te, związane z naszym zdrowiem fizycznym, psychicznym oraz zachowaniem.
1. Objawy fonoholizmu związane ze zdrowiem fizycznym
- Problemy ze snem, zwykle bezsenność;
- Ból głowy, znużenie;
- Bóle oczu, problemy ze wzrokiem, szybkie męczenie się wzroku;
- Omamy słuchowe, np. wydaje się nam, że słyszymy dźwięk swojego dzwonka.
2. Objawy fonoholizmu związane ze zdrowiem psychicznym
- Silna potrzeba, przymus korzystania z telefonu;
- Niepokój i frustracja w momencie, gdy nie możemy skorzystać z telefonu;
- Stawianie życia online na pierwszym miejscu;
- Agresja z powodu braku dostępu do telefonu, Internetu, np. rozładowana bateria, brak zasięgu, brak połączenia z internetem;
- Rozdrażnienie, łatwe wpadanie w gniew;
- Problemy ze skoncentrowaniem się, z zapamiętywaniem informacji.
3. Objawy fonoholizmu związane z zachowaniem
- Nierozstawanie się ze smartfonem, np. zasypianie z aparatem w dłoni;
- Sprawdzanie telefonu praktycznie co chwilę, odpisywanie na wiadomości, przeglądanie portali społecznościowych;
- Robienie wielu rzeczy z telefonem, np. prowadzenie auta, korzystanie z telefonu podczas spotkania z bliskimi;
- Częste robienie sobie zdjęć;
- Korzystanie z aplikacji praktycznie w każdym momencie, posiadanie ich w bardzo dużej ilości;
- Ukrywanie przed bliskimi, ile naprawdę czasu spędzamy z telefonem.
Objawy są zwykle łatwe do zauważenia, ale oczywiście dla osób postronnych. Uzależniony długo albo nawet cały czas odrzuca myśli o tym, że korzystanie z telefonu staje się u niego wręcz patologiczne.
Skutki fonoholizmu
Jakie negatywne skutki może mieć fonoholizm? Uzależnienie od telefonu to przede wszystkim zaniedbywanie swoich codziennych osobistych i zawodowych obowiązków oraz relacji. Nie mamy bowiem na to czasu, zajęci jesteśmy korzystaniem z telefonu, sprawdzaniem informacji. Fonoholizm powoduje również znaczne osłabienie więzi z bliskimi i znajomymi na rzecz kontaktów online oraz wycofywanie się z relacji bezpośrednich na rzecz świata wirtualnego - u osób uzależnionych w oczy rzuca się mała aktywność ruchowa i spędzanie czasu w jednej pozycji. Takie osoby nie mają czasu dla siebie, cechuje ich brak pasji w życiu, trudności z określeniem swoich celów i pragnień.
Czy to już fonoholizm? Test
Chcesz się przekonać, czy ten nałóg może dotyczyć Ciebie lub kogoś z Twojej rodziny? Odpowiedz na pytania i przekonaj się, czy to już fonoholizm.
- Rano najpierw sięgam po telefon i sprawdzam, w nim to, co najważniejsze;
- Mam dobry model smartfona z wieloma funkcjami i aplikacjami;
- Z bliskimi kontaktuję się głównie telefonicznie lub online;
- Najchętniej nie rozstawałabym/rozstawałbym się ze swoim telefonem;
- Wiele rzeczy "załatwiam" telefonem: płacę nim w sklepie, mam tam wiele aplikacji;
- Wszystkie wiadomości i informacje najpierw sprawdzam w telefonie, w Internecie;
- Gdy rozładowuje mi się bateria i nie mam ładowarki lub powerbanka, czuję lęk;
- Chyba nigdy nie zdarzyło mi się wyjść z domu bez telefonu;
- Uwielbiam być online i wiedzieć, co dzieje się w sieci;
- Bardzo często robię sobie selfie i wrzucam je na portale społecznościowe;
- Wiele rzeczy robię z telefonem w ręku, np. gotuję obiad;
- Czuję się źle, gdy nie mam dostępu do telefonu;
- Któraś z bliskich osób powiedziała mi, że za dużo czasu spędzam z telefonem w ręku;
- Zdarzyło mi się zasnąć z telefonem w dłoni;
- Wiele rzeczy robię ze smartfonem, choć jest to zabronione, np. prowadzenie samochodu.
Na przynajmniej 5 pytań Twoja odpowiedź brzmi "tak", uważaj - jesteś na prostej drodze do uzależnienia! A może podobne objawy obserwujesz u kogoś ze swoich bliskich, zwłaszcza dziecka? Nie wahaj się przed szczerą rozmową z tą osobą, ale skontaktuj się też ze specjalistą celem ustalenia dalszego postępowania.
Jak leczyć fonoholizm, gdzie szukać wsparcia?
Fonoholizm, jak każde uzależnienie, wymaga specjalistycznego leczenia. Uzależniony od telefonu powinien podjąć terapię psychologiczną, odbyć konsultację psychiatryczną i zdecydować się na konkretną drogę, która pozwoli mu na wyjście z nałogu. Terapia obejmuje zwykle spotkania z psychologiem, gdzie omawiany jest nasz problem. Bardzo skuteczna może okazać się terapia grupowa, gdzie spotkamy inne osoby z podobnym problemem. Najważniejsze jest jednak wsparcie bliskich oraz ich wiara w to, że uda się nam wygrać z nałogiem.
Profilaktyka fonoholizmu - jak nie dopuścić do uzależnienia?
Czy możliwe jest zapobieganie uzależnieniu? Jak ustrzec się fonoholizmu, jakie działania profilaktyczne podjąć? Warto rozpocząć jak najwcześniej i przeprowadzać edukacje cyfrową u swoich dzieci. Nie kupujmy dziecko zbyt wcześnie telefonu komórkowego, pokazujmy mu inne, ciekawe zabawki i atrakcyjne możliwości spędzania wolnego czasu, spędzajmy go razem z dzieckiem, zamiast zbyt często sięgać po telefon komórkowy. Nie dawajmy niemowlakowi czy przedszkolakowi swojego telefonu, aby obejrzał bajkę czy pobawił się. Owszem, czasami jest to rozwiązanie wygodne, ale to pierwszy krok do uzależniania. Zaproponujmy mu zajęcia plastyczne, dajmy ciastolinę, grającą zabawkę, włączmy edukacyjną bajkę na laptopie. Poprośmy też o to samo rodzinę, zwłaszcza, gdy dziecko często u nich jest lub zostaje tam na noc.
Pokazujmy dziecku do czego służy telefon, uczmy mądrze korzystać zarówno z niego, jak i Internetu, pokazujmy zalety sieci, np. dostęp do informacji, możliwość uczenia się nowych rzecz, poznania ciekawych osób - jednocześnie jednak wskazujmy na zagrożenia, jakie niesie korzystanie z telefonu i Internetu. Świadome wychowanie to najskuteczniejszy sposób ustrzeżenia się przed niepozornym, ale groźnym w skutkach uzależnieniem.
Sami z kolei ograniczajmy korzystanie z telefonu i sieci, nie sięgajmy po telefon w trakcie posiłków, jazdy samochodem, spotkania z kimś, róbmy sobie czas "offline" i spędzajmy go przyjemnie, na różne sposoby, z najbliższymi. Korzystajmy z zasobów sieci i funkcji telefonu odpowiedzialnie, doceniajmy ich zalety, ale dbajmy o siebie i swoje zdrowie.
Komentarze