Wiele jest w społeczeństwach uprzedzeń oraz przejawów dyskryminacji. Jedną z ich form jest szowinizm. Termin ten obejmuje przekonanie o tym, że inne osoby czy grupy społeczne są gorsze od naszej. Wynika ono z różnych pobudek, czasami wpływ mają czynniki środowiskowe, osobowościowe czy uprzednie doświadczenia życiowe. Warto dowiedzieć się o tym zagadnieniu czegoś więcej. Czym dokładnie jest szowinizm, jakie są jego rodzaje i formy? Jak można z nim walczyć? Kim jest męski oraz kim jest damski szowinista?
Kim jest szowinista? Definicja
Szowinista prezentuje postawę, która obejmuje przekonanie o jego wyższości nad innymi, zarówno indywidualnej (ja a inne osoby), jak i grupowej (moja grupa a inne). Jednocześnie, szowinista podrzędnie traktuje innych, czy to osób czy grup - jako wypadkową swoich przekonań. Odnoszenie się do innych bywa dla niego poniżające, a wręcz upokarzające, wrogie lub nawet agresywne.
Jakie cechy są typowe dla szowinisty? Po jakim zachowaniu można go/ją rozpoznać? Na pewno taka osoba jest przeświadczona, że ona sama lub też grupa do jakiej należy jest najlepsza, zdecydowanie lepsza od innych. Na tym poglądzie opiera się jej cały światopogląd, szowinista jest w tym myśleniu bezkrytyczny i sztywny.
Typowe zachowania szowinisty
Dla osoby, która podrzędnie traktuje innych, typowe są:
- silne przekonanie o własnej wyjątkowości, wyższości nad innymi;
- zachowania snobistyczne, egoistyczne, tendencje do myślenia narcystycznego, do perfekcjonizmu - aby każdemu udowodnić, że mamy rację;
- kierowanie się uprzedzeniami wobec innych osób czy grupy (zależy czego dotyczy dana postawa);
- traktowanie gorzej lub wręcz agresywnie osób o odmiennych poglądach, z odmiennych grup społecznych, a także uważanie ich za gorszych, niepotrzebnych.
Rodzaje szowinizmu
Obecnie tytułowe zachowania są tak rozmaite, że dotyczyć mogą wielu sfer naszego życia. Występować również mogą z różnym nasileniem, od słabego, przez umiarkowane, aż do silnego czy nawet radykalnego - niebezpiecznego w skutkach - szowinizmu. Wyróżniamy:
- szowinizm etniczny - dotyczący dyskryminacji innych osób z uwagi na to, że przynależą do innej grupy etnicznej, są innej narodowości. Bywa bardzo silny w przypadku mniejszości narodowych, etnicznych;
- szowinizm narodowy - obejmuje uprzedzenia z uwagi na przynależenie do konkretnej nacji, jest zwykle poglądem silnym, a nawet radykalnym. Takie osoby uważają, że ich naród jest najlepszy, elitarny, a inne nie mają nawet prawa istnieć. Przejawem takiego myślenia było uważanie Niemiec za rasę aryjską przez Hitlera i jego zwolenników przy jednoczesnym dyskryminowaniu ludności żydowskiej;
- szowinizm generacyjny - zwany również pokoleniowym - obejmuje dyskryminację z uwagi na pokolenie, do którego należymy, czyli prościej - z uwagi na nasz wiek, np.: starsi ludzie dyskryminują młodych z uwagi na ich niewielkie doświadczenia życiowe, a z kolei oni mogą dyskryminować seniorów z uwagi na ich nikłą wiedzę z zakresu nowoczesnych technologii i tradycyjne poglądy itp. Ten rodzaj może być źródłem konfliktów rodzinnych i pokoleniowych;
- szowinizm rasowy - ten rodzaj obejmuje dyskryminowanie ludzi, którzy są przedstawicielami innej rasy (np.: posiadają odmienny kolor skóry, inaczej się wypowiadają) - w ich kierunku kierowane mogą być negatywne komentarze, obojętność lub zachowania wręcz agresywne, wrogie (np.: zwolnienie z pracy osoby innej rasy czy jawna odmowa obsłużenia czaro skórnego klienta w sklepie itp.). W tym wypadku możemy również mówić o agresji fizycznej oraz słownej, np.: popychanie ciemnoskórego kolegi w szkole, obrażanie dziewczyny Azjatki, wyzywanie jej itp.;
- szowinizm gatunkowy - w tym wypadku człowiek stawia siebie na pierwszym miejscu, a inne gatunki muszą być mu bezwzględnie podległe, w tym wypadku chodzi najczęściej o zwierzęta. Ten rodzaj obejmuje niewłaściwe traktowanie zwierząt, czy to domowych pupili, czy zwierząt gospodarskich lub innych, jakie są pod naszą opieką: wymuszanie na nich bezwzględnego posłuszeństwa, traktowanie ich w sposób posiadający znamiona agresji, zarówno słownej, jak i fizycznej, np.: bezwzględna tresura, znęcanie się;
- szowinizm kulturowy - obejmuje przekonanie, że nasza kultura jest lepsza od innych, mamy najlepsze zwyczaje, a inne nie są godne zainteresowania, tylko nasze tradycje należy kontynuować i wymagamy od innych ludzi, aby myśleli podobnie. Zwykle ten rodzaj łączy się z etnicznym, narodowościowym;
- szowinizm płciowy - jest stosunkowo nowy, obejmuje dyskryminowanie ze względu na płeć. Tak naprawdę jednak jego przejawy pojawiały się już w historii, ale dopiero obecnie są tak bardzo nasilone i… zaczynamy z nimi walczyć. Co ciekawe, dawniej mówiono zwykle jedynie o jego męskiej odmianie, dzisiaj mamy do czynienia również z damską.
Męski szowinista
Męski szowinista
Istotą męskiego szowinizmu jest przekonanie, że to mężczyzna jest płcią lepszą, silniejszą, mądrzejszą, a kobiety są podległe, słabsze. Takie osoby uważają, że mężczyznom należy się to, co najlepsze: lepsza posada, wyższa pensja, pozycja w domu. Zwykle ta odmiana sprowadza rolę pań do rodzenia dzieci, gotowania i opiekowania się domem. Taka dyskryminacja wiąże się z pojęciem patriarchatu, czyli sprawowania władzy przez mężczyzn, jak również mizoginii, czyli patologicznej niechęci do kobiet, czasem wręcz nienawiści do tej płci.
Przejawy męskiego szowinizmu
Przejawami takiego zachowania są np.:
- trudności w zatrudnianiu, nieawansowanie kobiet na rzecz mężczyzn;
- utrudnianie paniom wejścia czy powrotu na rynek zawodowy, np.: po urodzeniu dziecka;
- utrudnianie w zdobywaniu nowych kwalifikacji i umiejętności, np.: prawa jazdy, uprawnień na wózki widłowe (jawią się jako umiejętności typowo męskie);
- negatywne wyrażanie się o kobietach w męskich elementach garderoby, np. w garniturze;
- negatywne postrzeganie pan o silnych cechach charakteru, uznawanych społecznie za typowo męskie.
Jak panie radzą sobie z męskim szowinizmem?
Na pewno starają się udowodnić panom, że nie są gorsze i słabsze, chętnie zatrudniają się w typowo męskich zawodach, zostają zawodowymi kierowcami, inżynierami budowy. Starają się zmieniać formy zawodów, np.: dyrektorka zamiast pani dyrektor, pedagożka zamiast pani pedagog.
Damski szowinista
Damski szowinista
Co ciekawe, współcześnie mamy również do czynienia z damską odmianą szowinizmu, czyli przekonaniem, że to właśnie płeć żeńska jest lepsza, mocniejsza, bardziej wyjątkowa. Stąd niejako określenie "płeć piękna". Panie czują się lepsze od panów, ich postawa obejmuje matriarchat, czyli chcą dominować nad płcią męską, przewyższać mężczyzn w wielu dziedzinach życia.
Przejawy damskiego szowinizmu
Jego przejawami mogą być:
- przekonanie kobiet o lepiej rozwiniętych cechach, jak empatia, miłość rodzicielska, wrażliwość, przypisywanie sobie zasług z tego tytułu;
- utrudnianie panom dostępu do profesji typowo damskich, np.: bycia pielęgniarzem, położnikiem, bibliotekarzem, nauczycielem wychowania przedszkolnego itp.;
- utrudnianie ojcom uzyskania praw do dziecka przy rozstaniu, dzieci zwykle zostają pod opieką matek, a tatusiowie otrzymują widzenia z dzieckiem.
Jak panowie radzą sobie z przejawami damskiego szowinizmu?
Na pewno starają się udowodnić, że są dobrymi ojcami, walczą o swoje prawa do dzieci, o urlopy macierzyńskie, chętniej wykonują zawody typowo damskie, jak bycie pielęgniarzem czy nauczycielem przedszkolnym, spełniają się w tym i pokazują, że również są osobami pełnymi troski i empatii.
Szowinizm - pojęcia podobne i bliskoznaczne
Jedną z form szowinizmu męskiego jest mizoginia, czyi patologiczna niechęć do kobiet, obejmująca niechęć do kobiet, przyjmowanie wobec nich postawy wrogiej, wręcz nienawistnej. Często mizoginia przyjmuje bardzo radykalne formy.
Z kolei tytułowy termin bardzo ściśle łączy się pojęciem ksenofobii. Jest to przekonanie, że cudzoziemcy są gorszą kategorią ludzi, należy ich poniżać i gardzić nimi, traktować ich gorzej, a nawet agresywnie. Z drugiej strony ksenofobia może przyjmować postać silnego lęku przed obcokrajowcami, formy tej postawy mogą być naprawdę skrajne.
Pojęciami podobnymi, o których również warto wspomnieć w tematyce szowinizmu są także:
- rasizm, czyli przekonanie o wyższości własnej rasy nad innymi (podobnie jak szowinizm rasowy);
- homofobia, czyi lek przed innymi niż nasz sposobem życia;
- faszyzm - stanowi doktrynę polityczną, która obejmuje kult państwa i jednocześnie potępia ideę demokracji. W myśl faszyzmu krajem powinna kierować jedna, silna osoba, a nie rządzić powinni obywatele;
- antysemityzm, podobnie jak szowinizm narodowościowy - przekonanie, że niektóre rasy i narodowości są gorsze od innych, w tym wypadku chodzi oczywiście o narodowość żydowską.
Komentarze