Derealizacja - definicja, cechy, objawy

Derealizacja jest mianem stanu psychicznego, w którym mamy do czynienia z poczuciem przebywania w nierealnym świecie, w rzeczywistości, która tak naprawdę nie istnieje, tracimy poczucie siebie, swojego ciała. Derealizacja jest stanem nieprzyjemnym, diagnozowanym rzadko jako samodzielnie występujące zaburzenie, zwykle jest ona objawem innych chorób, w tym schizofrenii, zaburzeń osobowości czy depresji. Może być także skutkiem zażywania, a zwłaszcza przedawkowania używek.

Czym jest derealizacja?

Zjawisko derealizacji jest stanem psychicznym, obejmującym odczucie odrealnienia, wyobcowania, poczucie życia w nierzeczywistym świecie. Takiego stanu rzeczy doświadczać może osoba zdrowa, jak i chora, zwykle cierpiąca na zaburzenia psychiczne. Pacjenci, którzy doświadczyli tego zjawiska deklarują, że zjawisku temu towarzyszy uczucie "grania w filmie", czują się, jakby nie byli sobą, nie znajdowali się w swoim ciele, wśród swoich bliskich, w swoim domu… Czują się obco w znanych sobie miejscach. To, co się wokół nich dzieje, wydaje się im być odległe. Stan ten jest zwykle zjawiskiem nieprzyjemnym, zdarza się, że trwa chwilę i ustępuje samoistnie ale i może trwać o wiele dłużej i wymagać specjalistycznego leczenia.

Przyczyny odczuwania zjawiska derealizacji

Dlaczego niektórzy doświadczają zjawiska derealizacji, skąd się bierze to dziwne uczucie? Psychiatrzy i psychologowie nie potrafią jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Jak wspomniano wcześniej, zjawisko to może dotyczyć osób zdrowych, jak i chorych, zwłaszcza, borykających się z chorobami psychicznymi.

W przypadku osób zdrowych o zjawisku derealizacji możemy mówić jako skutku:

• nadmiernego zmęczenia, np. po wielu nieprzespanych nocach,
• nadmiernego stresu, silnego lęku, np. bycia uczestnikiem wypadku samochodowego, katastrofy ekologicznej;
• doświadczenia traumy, np. bycia ofiarą przemocy fizycznej, psychicznej, a zwłaszcza seksualnej.

W przypadku osób chorych derealizacja może pojawić się jako objaw:

• zaburzeń psychotycznych, w tym schizofrenii, zwłaszcza z objawami wytwórczymi;
• zaburzeń nastroju, w tym depresji;
• zaburzeń odżywiania, w tym zaawansowanej anoreksji, gdy osoba chora traci poczucie własnego ciała;
• zaburzeń osobowości, zwłaszcza osobowości typu borderline;
• zaburzeń lękowych, w tym silnych nerwic, fobii, napadach lęku panicznego oraz w przebiegu zespołu stresu pourazowego (PTSD);
• uzależnień behawioralnych, jako skutek nadmiernego spożycia alkoholu czy innych substancji psychoaktywnych;
• epilepsji, zarówno przed i po ataku padaczki;
• wysokiej gorączki, zwłaszcza w przebiegu chorób grypowych czy innych zakaźnych;
• chorób somatycznych, w tym chorób mózgu, także o charakterze onkologicznym, np. guza mózgu, glejaka, przerzutów nowotworowych, itp.
• Jak widać, derealizacja może dotyczyć praktycznie każdego z nas, zwłaszcza jako skutek stresu czy nadmiernego lęku.

Jak objawia się derealizacja?

Jakie są objawy stanu derealizacji? Jak czuje się osoba, która go doświadcza?

Można ich wymienić wiele, zwykle pacjenci deklarują w tym stanie:

• poczucie odrealniania, przebywania w nierzeczywistym świecie, w swojej wyobraźni;
• przebywanie w świecie oddalonym od nas, nieprawdziwym, dziwacznym, innym;
• bycie jak w filmie, bajce, ludzie zdają się być dziwni, nieprawdziwi odgrywać jakieś role, mówić inaczej, czasem niezrozumiale, inaczej wyglądać;
• objawy podobne do stanu upojenia alkoholowego, kontury mogą być zamazane, dźwięki docierać do nas jak zza ściany, głosy mogą być zniekształcone, co nie pozwala nam poznawać znanych nam osób;
• przebywanie w świecie jak ze snu, gdzie zatracone jest poczucie rzeczywistości;
• utratę kontroli nad tym, co robimy, mówimy i czujemy, co może prowadzić do podejmowania nieracjonalnych decyzji i ryzykownych zachowań;
• utratę dystansu do siebie i innych, krytycyzmu;
• brak poczucia miejsca i czasu, nie mamy pojęcia, gdzie się znajdujemy, jaka jest pora dnia, godzina;
• dekoncentrację, trudności z motywacją do działania;
• natłok myśli, w tym pozytywnych i negatywnych, pojawiają się refleksje, związane z sensem życia, istnienia ale i poczuciem odrealniania, zagubienia się;
• pojawianie się silnych emocji, w tym fascynacji, euforii ale i lęku, przerażenia, silnego smutku lub zupełnie odwrotnie, niemożność przeżywania emocji, doświadczania ich;
• poczucie emocjonalnej pustki, obcości w znanych sobie miejscach.

Derealizacja może występować wraz z innym zjawiskiem, noszącym miano depersonalizacji. Polega ona na poczuciu oderwania się od własnego ciała, braku przynależności fizycznie do siebie. Jeśli te dwa zjawiska występują jednocześnie mówimy o zespole DD: zespole depersonalizacji - derealizacji. Stan psychiczny jest trudny do opisania, osoba na niego cierpiąca traci kontakt z rzeczywistością. Zwykle objawy występują krótko ale są dla osoby doświadczającej źródłem psychicznego cierpienia. Z zespołem DD mamy do czynienia w przebiegu poważnych zaburzeń psychicznych o ciężkim przebiegu, zwłaszcza schizofrenii, zaburzeń osobowości ale i występuje jako wynik silnego stresu czy spożycia alkoholu lub grzybków halucynogennych.

Leczenie odczucia derealizacji

Jeśli derealizacja występuje i ustępuje samoistnie nie wymaga leczenia, może być skutkiem stresu czy nadmiernego zmęczenia. Wtedy wystarczy odpocząć, wyspać się, zrelaksować i dostarczyć swojemu organizmowi tego, co potrzebuje. Pozwoli nam to wrócić do równowagi i nie doświadczać już poczucia derealizacji. Zwykle jest tak w przypadku osób, które sporadycznie doświadczają derealizacji.

_Derealizacja

Jeśli jednak osoba chora na zaburzenie psychiczne czy chorobę somatyczną, często i regularnie doświadcza derealizacji, co utrudnia jej normalne funkcjonowanie, a nawet zagraża zdrowiu i życiu (np. pojawiają się myśli samobójcze), konieczne jest wdrożenie specjalistycznego leczenia. Konieczna jest konsultacja psychiatryczna oraz ustalenie, z jakiej przyczyny doświadczamy derealizacji. Zwykle leczenie zaburzenia, które powoduje stan derealizacji daje dobre efekty i nie doświadczamy już tego zjawiska lub pojawia się ono niezwykle rzadko. Jakie leki stosowane są w leczeniu zaburzeń psychicznych i tym samym derealizacji? Zwykle stosowane są leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe oraz przeciwpsychotyczne, a także leki SSRI, czyli selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, stosowane w leczeniu depresji i nerwic.

Zwykle równolegle do farmakoterapii stosowana jest psychoterapia, w tym konsultacje w nurcie poznawczo-behawioralnym czy psychodynamicznym. Dla pacjentów, którzy doświadczają derealizacji bardzo cenne są również spotkania grupowe ale i treningi, pozwalające na wypracowywanie umiejętności, które zapobiegać mogą pojawianiu się stanu derealizacji. Pomocne mogą okazać się trening radzenia sobie ze stresem, trening relaksacji. Warto także zadbać o regularny sen, odpowiednią dietę oraz aktywność fizyczną, co pozwoli nam utrzymać swój organizm w dobrym zdrowiu fizycznym i psychicznym.