Śmierć bliskiej osoby to sytuacja traumatyczna dla każdego z nas. Pogodzenie się z jej odejściem to żałoba, czas intymny, trudny a także potrzebny, aby zaakceptować nową rzeczywistość. Czym jest żałoba, jakie są jej etapy, objawy, jak sobie z nią poradzić i jak pomóc komuś, kto ją przeżywa?
Czym jest żałoba?
Żałoba rozumiana jest jako stan po stracie bliskiej osoby. To czas, w jakim musimy nauczyć się żyć bez tej osoby, oswoić się z jej odejściem, przyzwyczaić się do jej nieobecności i poukładać wszystko na nowo. W czasie żałoby możemy odczuwać różnorodne emocje: od smutku, apatii i żalu po głęboką rozpacz. Czas żałoby naznaczony jest wieloma wspomnieniami, które wracają, ilekroć przypomnimy sobie o chwilach, spędzonych razem. Żałobę możemy odczuwać również po odejściu ukochanego zwierzęcia, po rozstaniu z ukochaną osobą lub po drastycznej zmianie w życiu, np. zwolnieniu z pracy, przeprowadzce za granicę.
Etapy żałoby
Jak wygląda żałoba, jakie są jej etapy? Warto dowiedzieć się, jak radzimy sobie z emocjami po stracie bliskiej osoby.
1. Szok, niedowierzanie
To pierwszy i bardzo silnie nacechowany emocjonalnie etap przeżywania żałoby. To moment, w którym dowiadujemy się o odejściu bliskiej osoby. Zwykle nie możemy uwierzyć w tą informację, pojawia się niedowierzanie, zaprzeczanie. Jesteśmy w szoku, pojawia się wiele reakcji emocjonalnych: krzyk, płacz, może pojawić się nawet atak paniki. Szok może być mniejszy, gdy bliska osoba chorowała i mieliśmy czas na przygotowanie się do jej odejścia, nie mniej jednak śmierć zawsze boli i wywołuje szereg negatywnych emocji.
2. Pozorny spokój
Po emocjonalnej reakcji na śmierć przychodzi czas pozornego spokoju, zwykle jest to czas pogrzebu. Mieliśmy kilka dni na oswojenie się ze stratą, otrzymujemy wiele słów wsparcia od rodziny, wiemy, że zmarła osoba zostanie godnie pożegnana, odbywa się konsolacja, na której spotykamy się z bliskimi. To jednak tylko chwilowe uspokojenie emocji.
3. Żal i rozpacz
Kolejnym etapem przeżywania żałoby jest etap żalu i rozpaczy, który pojawia się zwykle po pogrzebie, gdy bliska osoba została przez nas pożegnana i wracamy do swoich codziennych obowiązków - bez niej. Na tym etapie pojawia się silna tęsknota, szukamy bliskiej osoby wracając do wspomnień, wydaje się nam, że zaraz stanie w drzwiach, zadzwoni do nas. Jednocześnie pojawia się żal do losu o to, że zabrał nam bliską osobę, że tak cierpimy po jej stracie.
4. Pustka i tęsknota
Żałoba płynnie przechodzi w kolejny etap: czas pustki i silnej tęsknoty. Emocje nieco się uspokajają, ale w nasze życie wkrada się rutyna. Zaczynamy wykonywać wiele czynności mechanicznie, jednocześnie tęskniąc za bliską osobą, czując pustkę emocjonalną i brak radości z życia. Ten etap jest niebezpieczny z uwagi na możliwość wystąpienia szeregu zaburzeń, w tym oczywiście depresji. Warto korzystać ze wsparcia bliskich lub zdecydować się na konsultację psychologiczną. Takie spotkanie może pomóc nam uporać się ze stratą i nauczyć się żyć na nowo.
5. Przemiana i powrót do normalności
Ostatnim etapem przezywania żałoby jest czas przemiany i powrotu do normalności. To czas, gdy godzimy się z odejściem bliskiej osoby, nauczyliśmy się żyć bez niej i na nowo cieszyć się życiem. Zanim dojdziemy do tego etapu, od śmierci bliskiego może minąć wiele lat. Niestety, wiele osób nigdy nie osiąga tego etapu przeżywania żałoby.
Ile trwa żałoba?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, jak długo twa żałoba. Przyjęło się, że jest to rok od śmierci bliskiej osoby. To czas, gdy przeżywamy całe 12 miesięcy bez niej, obchodzimy urodziny, święta i inne ważne wydarzenia bez jej udziału, ucząc się żyć na nowo. Przyjęło się również, że po śmierci bliskich nosimy czarne lub ciemne ubrania. Po odejściu żony lub męża przywdziewamy stroje żałobne na rok, po śmierci rodzica również na rok (pół roku stroje czarne, a pól roku szare), po śmierci dziecka 12 lub 9 miesięcy (tyle, ile matka nosiła dziecko w łonie), po odejściu któregoś z rodzeństwa czy dziadków 6 miesięcy, a po innych krewnych 3 miesiące. W tym czasie zwykle powstrzymujemy się od udziału w imprezach, a jeśli już na nich jesteśmy, nie tańczymy i nie bawimy się z innymi, np. na weselu kogoś z rodziny.
Tak naprawdę jednak to, jak długo trwa żałoba zależy od każdego z nas. To my, w zgodzie z własnym sumieniem musimy określić, ile czasu potrzebujemy, aby uporać się z bólem i żalem po odejściu bliskiej osoby.
Objawy żałoby: jak ją przeżywamy?
Żałoba to smutny okres, który obejmuje wszystkie sfery naszego życia. Jak na nie wpływa, jak się objawia?
- Objawy somatyczne, płynące z ciała - dolegliwości ze strony układu pokarmowego: ściskanie w żołądku, brak apetytu, duszności, ból w klatce piersiowej, brak energii, zmęczenie, suchość w ustach, problemy ze snem;
- Objawy emocjonalne - smutek, żal, złość, poczucie winy, ogromna tęsknota, lęk przed życiem bez bliskiej osoby, poczucie beznadziejności i bezradności, przygnębienie;
- Objawy związane z zachowaniem - apatia, brak chęci do działania, problemy z koncentracją, roztargnienie, wycofywanie się z życia społecznego, unikanie kontaktów z innymi, zaniedbywanie obowiązków domowych i zawodowych.
Ponadto, wiele czynników może powodować, że przeżyjemy żałobę lepiej lub gorzej, należą do nich czynniki:
- Osobiste - w tym stopień pokrewieństwa z osobą zmarłą, im bliższy - tym trudniej nam będzie pogodzić się z jej odejściem;
- Społeczne - w tym rodzaj śmierci (lepiej poradzić sobie możemy, jeśli bliska osoba chorowała, przygotowywaliśmy się na jej odejście, gorzej w przypadku śmierci nagłej, samobójczej czy tragicznej) oraz wsparcie emocjonalne ze strony bliskich, im większe, tym większe prawdopodobieństwo, że lepiej przejdziemy przez żałobę;
- Osobowościowe - w tym nasze cechy charakteru, gorzej żałobę mogą przechodzić osoby mało pewne siebie, źle reagujące na zmiany i stres, ludzie o nerwicowych cechach charakteru, z zaburzeniami psychicznymi, uzależnione itp.
Jak radzić sobie ze stratą bliskiej osoby?
Jesteś w tym wyjątkowo trudnym czasie żałoby i nie wiesz, jak poradzić sobie z tym, co odczuwasz? Poniżej kilka porad, które mogą pomóc Ci odzyskać równowagę.
Pozwól sobie ma emocje i uświadamiaj sobie, dlaczego je odczuwasz
Każdy z nas po śmierci bliskiej osoby ma prawo do odczuwania różnorodnych emocji: smutku, żalu, złości. Ty również i pamiętaj, by przeżywać ten trudny czas tak, jak chcesz. Dla jednych lepsze jest przebywanie wśród innych, inni wolą cierpieć w samotności. Zrozum, że te emocje świadczą o tym, że byłaś/eś związana/y ze zmarłym i masz prawo do cierpienia po jego odejściu.
Wróć do swojego trybu życia
Mimo bólu, jaki odczuwasz, pamiętaj aby jak najszybciej wrócić do swoich obowiązków: zając się domem, pracą. Pozwoli Ci to na względny powrót do normalności, co z kolei pomoże odzyskać równowagę i da poczucie, że życie toczy się dalej.
Znajdź sobie zajęcie
Jeśli czujesz, że Twoje dotychczasowe życie nie wystarczy, aby poradzić sobie z żałobą: znajdź dodatkowe zajęcie, które pozwoli Ci zająć czas i myśli po stracie bliskiej osoby. Zapisz się na kurs, znajdź dodatkową pracę.
Zmień coś w swoim życiu
Dobrym rozwiązaniem jest dokonanie zmian w Twoim życiu, co da Ci świadomość, że coś się zmieniło i za tą zmianą mogą iść kolejne. Zmień pracę, zrób remont w mieszkaniu, wyjedź na jakiś czas: to pozwoli Ci na zdystansowanie się i uspokojenie emocji.
Pamiętaj o zmarłym
Cały czas miej bliską osobę w pamięci, wspominaj ją i odwiedzaj jej miejsce spoczynku, to pozwoli Ci na uspokojenie się i poczucie, że stale jest wśród Was.
Jak pomóc komuś, kto przeżywa żałobę?
Ktoś z Twojego otoczenia przeżywa żałobę, a Ty nie wiesz, jak mu pomóc? Poniżej kilka porad dla każdego, kto pragnie otoczyć taką osobę wsparciem. Przede wszystkim:
- bądź obok, gotowa/y służyć pomocą i wsparciem, ale nie narzucaj się;
- wysłuchaj, ale nie oceniaj i nie krytykuj;
- nie neguj tego, co czuje osoba w żałobie;
- zachęcaj do zwierzeń, wypłakania się, towarzysz w trakcie wizyt na cmentarzu;
Działaj, gdy zauważysz, że z bliską osobą dzieje się coś złego, np. jest apatyczna, bardzo przygnębiona, sięga po używki.
Żałoba w życiu dziecka
Dla dziecka doświadczenie śmierci bliskiej osoby jest wyjątkową traumą. Pomóż dziecku uporać się z tym. Daj mu czas na oswojenie się z stratą, ale towarzysz, bądź obok. Ponadto:
- rozmawiajcie o tym, co się stało, tłumacz dziecku wszystko tak, aby informacje były dostosowane do jego wieku, np. dziecku w wieku przedszkolnym powiedz, że babcia była bardzo chora i umarła, a to znaczy, że poszła do nieba, że jest z aniołkami i patrzy na dziecko i się nim opiekuje. Z nastolatkiem możesz już porozmawiać inaczej.
- pozwól dziecku na okazywanie emocji: płacz, złość, smutek; dziecko może wyrażać to, co czuje na wiele sposobów, poprzez rozmowę ale i rysunek, co jest doskonałym rozwiązaniem w przypadku małych dzieci;
- udzielaj odpowiedzi na pytania, tłumacz to, co jest dla dziecka niejasne;
- zapewniaj dziecko, że jego smutek i złość są naturalne i ma prawo je odczuwać, ponieważ bardzo kochało osobę, która odeszła, mów o tym, co Ty czujesz, o swoim smutku, żalu;
- utrzymujcie codzienne rytuały, co zapewni dziecku poczucie bezpieczeństwa mimo poniesionej straty, zapewniaj kontakt z rówieśnikami, udział w dotychczasowych zajęciach.
W przypadku, gdy nie masz pewności, ze dziecko poradzi lub poradziło sobie z żałobą po stracie bliskiej osoby, pojawiają się niepokojące zachowania, w tym apatia lub agresja, skontaktuj się z psychologiem. Rozmowa ze specjalistą może pomóc Ci w udzieleniu dziecku wsparcia oraz zrozumieniu co i dlaczego przeżywa.
Żałoba jest niejako "raną" na naszej duszy, a jednocześnie naturalnym i zupełnie normalnym mechanizmem, który ma za zadanie pomóc nam w uporaniu się z odejściem bliskiej osoby. Tak naprawdę niewielkie znaczenie ma ile czasu będziemy nosić ciemne ubrania i ile razy w tygodniu pojawimy się na cmentarzu. Bardziej istotna jest głębia przeżywania żałoby, czyli pamięć o zmarłym: mówienie o nim, wspominanie go i dbanie o to, aby rodzina i znajomi o nim pamiętali.
Komentarze