O zaburzeniach osobowości mówimy, gdy mamy do czynienia z różnymi czynnikami, które trwale zaburzają nam funkcjonowania w społeczeństwie, co ma wpływ na naszą osobowość. Są to zaburzenia, które powodują utrudnienia, a czasem wręcz uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowania w środowisku. Mogą to być utrudnienia na poziomie relacji społecznych, zaspokajania potrzeb.
Należą do nich: osobowość paranoiczna, schizoidalna, chwiejna emocjonalnie (impulsywna oraz borderline), dyssocjalna, lękowa, zależna, histrioniczna oraz obsesyjno-kompulsyjna.
Osobowość paranoiczna
Istota zaburzenia
Zaburzenie osobowości pod postacią osobowości paranoicznej cechuje się chłodem emocjonalnym, przejawiającym się głównie w relacjach z otoczeniem. Osoba taka nie nawiązuje relacji z innym, a wręcz się z nich wycofuje, jest nieufna, podejrzliwa, bardzo źle reaguje na krytykę.
Przyczyny
Wśród przyczyn tego zaburzenia wymienia się czynniki biologiczne oraz psychologiczne. Do pierwszej grupy zaliczamy między innymi zmiany w zapisie tomografii komputerowej. Do czynników psychologicznych zaliczamy z kolei długotrwałe poczucie odosobnienia, wyizolowania, w tym wychowywanie się z rodzinach nadopiekuńczych, jak również niski status społeczny.
Leczenie
Najlepsze rezultaty daje oczywiście terapia psychologiczna, w tym terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, nakierowana na zmianę negatywnych myśli. Niestety, z uwagi na nieufność pacjenta już samo budowanie relacji terapeutycznej jest procesem długotrwałym.
Osobowość schizoidalna
Istota zaburzenia
Cechy osobowości schizoidalnej przypominają nam poprzedni typ, są to osoby wycofane z życia społecznego ale dlatego, że nie uważają komunikacji międzyludzkiej za niezbędną. Są to samotnicy, ekscentrycy, osoby żyjące we własnym świecie, nierzadko bardzo ambitne. Co ciekawe, wiele z tych cech znajdziemy u ludzi, cierpiących na zespół Aspergera.
Przyczyny
Wśród przyczyn osobowości schizoidalnej wymienia się schizofrenię i inne tego typu schorzenia w najbliższej rodzinie. Wskazuje się także na czynniki genetyczne oraz środowiskowe, w tym zaniedbanie emocjonalne.
Leczenie
Niestety, osobowość schizoidalna jest rzadko leczona z uwagi na brak współpracy ze strony osoby zaburzonej. Satysfakcjonujące rezultat można zaś osiągnąć dzięki lekom przeciwpsychotycznym oraz wspomagająco - psychoterapii.
Osobowość chwiejna emocjonalnie
Główną cechą osobowości niestabilnej emocjonalnie są gwałtowne wybuchy zachowań, co sugeruje pewną niestabilność uczuć. Wyróżniamy dwa podtypy tej osobowości, a mianowicie typ impulsywny oraz borderline, czyli osobowość z pogranicza. Typ impulsywny cechuje jednostki wybuchowe, pojawiają się u nich zachowania impulsywne, wręcz wrogie, osoby takie są porywcze, dają w ten sposób ujście napięciu. Osobowość z pogranicza z pewnością zasługuje na uwagę, gdyż cechuje się niestabilnością emocjonalną, niejasnością w stosunku do samego siebie oraz pragnieniem posiadania bliskiej osoby, z czym jednak wiąże się lęk. Z jednej strony jednostka boi się, że druga osoba nią zawładnie ale z drugiej: przeraża ją sama wizja porzucenia. Z zaburzeniem typ współistnieją inne, takie jak zaburzenia nastroju (np. depresja), zaburzenia lekowe (np. napady paniki) czy natrętne myśli. Nastrój jest zmienny, osoba jest kapryśna, bywa porywcza, wybuchowa, zdarza się jej reagować agresywnie.
Przyczyny
Przyczyn tego zaburzenia upatrujemy w czynnikach biologicznych, jak i psychologicznych, takich jak zaniedbanie emocjonalne czy traumy, np. molestowanie seksualne.
Leczenie
Skuteczną formą terapii są spotkania z psychologiem, zwykle wprowadza się także leczenie farmakologiczne.
Osobowość dyssocjalna
Istota zaburzenia
Osobowość dyssocjalna, zwana również antyspołeczną oraz psychopatyczną spotykana jest u około 3% społeczeństwa. Nieprawidłowe wzorce upośledzają w tym przypadku myślenie, proces uczenia się oraz nawiązywanie relacji międzyludzkich. Postepowanie takiej osoby jest niezgodne z regułami życia społecznego: lekceważy normy, nie potrafi wchodzić w relacje, w tym w związku, nie występuje prawidłowa postawa rodzicielska, osoby mają tendencję do reagowania agresją, bywają impulsywne, porywcze, nie odczuwają lęku ani poczucia winy, nie potrafią również przewidywać konsekwencji swojego postępowania.
Przyczyny
W genezie tworzenia się tego zaburzenia wymienia się szereg przyczyn. Pierwszą grupą stanowią czynniki genetyczne oraz fizjologiczne, w tym zmiany w zapisie EEG czy występowanie tego zaburzenia w rodzinie. Duży wpływ mają również czynniki środowiskowe, społeczne oraz kulturowe, np. wychowywanie się w rodzinie rozbitej, półsieroctwo lub sieroctwo, nadopiekuńczość rodzicielska, ubóstwo lub traumy, takie jak molestowanie seksualne.
Leczenie
Osoby te niestety rzadko podejmują terapię, dobre skutki przynosi pomoc zorientowana na wzmacnianie pozytywnych zachowań.
Osobowość lękowa
Istota zaburzenia
Cechami charakterystycznymi osobowości lękowej, znanej również osobowością unikającą jest trudność w nawiązywaniu relacji z innymi. Osoby te przyjmują postawę unikającą, czują lęk przed nawiązywaniem kontaktów, nie chcą wchodzić w związki, ograniczenia te wpływają również na życie zawodowe, osoby takie zwykle wybierają profesje, które nie wymagają kontaktowania się z innymi. Z trudem przychodzi im okazywanie uczuć. Wydają się być wycofane, wyciszone. Wydaje im się bowiem, że „nie pasują” do reszty społeczeństwa.
Przyczyny
Genezy tego zaburzenia upatruje się w czynnikach genetycznych, w tym w cechach temperamentu oraz wczesnym dzieciństwie, w tym w jakości relacji z osobami najważniejszymi, czyli rodzicami. Wskazuje się jednak na większą rolę czynników psychologicznych.
Leczenie
Terapia opiera się o oddziaływania psychologiczne, ewentualnie przyjmowanie odpowiednich leków ale rzadko jest to konieczne. Pomoc jest o tyle skuteczna, że osoby z tym zaburzeniem osobowości zwykle mają dużą motywację do zmiany.
Osobowość zależna
Istota zaburzenia
Osobowość zależna to zaburzenie, które przejawia się poprzez unikanie odpowiedzialności za swoje decyzje: zrzucana jest ona na innych, osoba ta łatwo się podporządkowuje, woli, aby ktoś inny podejmował za nią decyzje. Ponadto w relacjach społecznych, w tym w związku, pojawia się silny lęk przed odrzuceniem, ludzie z tym zaburzeniem nie chcą być sami, ponieważ przeraża ich fakt, że musieliby samodzielnie o sobie decydować.
Przyczyny
Geneza tego zaburzenia obejmuje głownie czynniki psychologiczne, w tym wydarzenia z wczesnego dzieciństwa, które mogły negatywnie wpłynąć na nasza samoocenę i pewność siebie. Ryzyko tego zaburzenia wzrasta w przypadku wychowywania przez nadopiekuńczych rodziców.
Leczenie
Terapia obejmuje spotkania z psychologiem, jej celem jest wzmocnienie pewności siebie oraz poprawa samooceny danej osoby. Jest to o tyle trudne dla terapeuty, że nie powinien on stać się dla osoby zaburzonej jednostka wspierającą ale pomóc jej uporać się z lękiem oraz zapobiec ewentualnym jego następstwom, w tym depresji. Uzupełniająco można wprowadzić farmakoterapię.
Osobowość histrioniczna
Istota zaburzenia
Histrioniczne zaburzenie osobowości cechuje się wyraźna teatralnością zachowań, nadmiernym wyrażaniem emocji, przesadyzmem w tej kwestii w celu zwrócenia na siebie uwagi otoczenia. Charakterystyczne dla tego zaburzenia są także prowokacyjne zachowania, w tym na tle seksualnym, podatność na sugestie oraz płytkość emocji. Zaburzenie histrioniczne osobowości współistnieć może z depresją oraz zaburzeniami lękowymi, w tym nerwicą.
Przyczyny
Geneza tego zaburzenia obejmuje czynniki genetyczne, temperamentalne oraz psychologiczno-społeczne, w tym środowisko wychowawcze czy relacje z rodzicami.
Leczenie
Najbardziej efektywnym sposobem leczenia jest psychoterapia, wspomagająco wprowadza się także odpowiednie leki.
Osobowość obsesyjno-kompulsyjna
Istota zaburzenia
Osobowość OCD, czyli obsesyjno-kompulsyjna, zwana również anakastyczną, posiada wiele cech wspólnych z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym, w skrócie OCD. Na pierwszy plan wysuwa się nieprawidłowy wzorzec zachowania, który możemy określić jako manię porządku, osoba taka bowiem wszystko chce i musi mieć odpowiednio poukładane oraz zaplanowane. Cechuje ją nadmierny perfekcjonizm, wręcz pedantyzm, upór, sztywność w zachowaniu oaz relacjach z innymi, nadmierne poświęcanie uwagi szczegółom oraz tendencja do nadmiernej sumienności w działaniu.
Przyczyny
Wśród przyczyn takiego zaburzenia wymienia się nadmierny lęk oraz przyczyny biologiczne, w tym nieprawidłowości w budowie mózgu, w tym płata czołowego.
Leczenie
Terapia obejmuje farmakoterapię oraz wspomagająco terapię psychologiczną.
Autor: psycholog Monika Kornaś
Komentarze