Zaburzeniami lękowymi nazywamy zaburzenia nerwicowe, których głównym objawem jest lęk. Mają one wpływ na nasze zdrowie fizyczne, samopoczucie psychiczne, zachowanie oraz funkcjonowanie społeczne. Wyróżniamy kilka typów zaburzeń lękowych, wśród nich są fobie, zespół lęku panicznego, uogólnionego oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zwane dawniej nerwicą natręctw.
Fobie - rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie
Najpopularniejszym i najpowszechniejszym zaburzeniem lękowym jest fobia. To zaburzenie, którego główny objaw stanowi lęk przed konkretnymi osobami, stworzeniami, przedmiotami, sytuacjami, zjawiskami czy miejscami bez wyraźnej przyczyny. Objawia się on unikaniem przedmiotu fobii, jak również wzmożonym napięciem w chwili kontaktu z konkretnym bodźcem. Przyczyny fobii są różnorodne. Wśród nich wymienia się doświadczenia z dzieciństwa, w tym przeżycia traumatyczne. Przy powstawaniu fobii nie bez znaczenia są także czynniki osobowościowe, w tym mała pewność siebie oraz wrodzone poczucie bezradności. Jak objawia się fobia? Jej główną oznaką jest - wspomniany już wcześniej - silny i nieuzasadniony lęk. Ponadto, pojawia się szereg objawów somatycznych, w tym kołatanie serca, trzęsące się dłonie, nadmierne pocenie się, bóle i zawroty głowy, bóle brzucha, duszności, nudności, a nawet wymioty. Lęk fobiczny powoduje też problemy z koncentrowaniem uwagi, trudności w skupieniu się, pogarszać się może pamięć, jesteśmy roztargnieni. Ponadto, osoba w stanie lęku fobicznego może zachowywać się nieracjonalnie, krzyczeć, uciekać. Istnieje wiele rodzajów fobii, spośród których wymienić można agorafobię, czyli lęk przed otwartymi przestrzeniami i miejscami publicznymi, fobię społeczną oraz szereg fobii specyficznych.
Agorafobia
Agorafobia to nieuzasadniony lęk przed otartymi przestrzeniami, wychodzeniem z domu oraz przebywaniem w tłumie. Chory obawia się wyjść ze znanego miejsca, lęk budzi przed nim tłum ludzi oraz zatłoczone miejsca, na przykład galeria handlowa czy dworzec. Fobia ta spowodowana może być traumatycznymi przeżyciami, w tym napaść w tłumie lub zgubienie się jako dziecko w nieznanym sobie miejscu. W trakcie kontaktu z bodźcem występują objawy panicznego lęku, pojawić się może duszność i kłopoty z oddychaniem, osoba chora czuje się obezwładniona strachem, pocą się jej ręce, trzęsą nogi - .
Metoda leczenia to terapia psychologiczna, w tym terapia poznawczo-behawioralna. Pomocniczo stosuje się farmakoterapię. Doskonale sprawdza się metoda małych kroczków, czyli stopniowe oswajanie się z bodźcem lękowym. Osoba chora nabiera pewności, pozbywa się lęku i pozwoli pokonuje swoje słabości.
Fobia społeczna
Fobia społeczna może ale nie musi współistnieć z agorafobią. Obejmuje ona lęk przed sytuacjami społecznymi, w tym poznawaniem nowych osób, przemawianiem publicznym czy w ogóle: życiem społecznym, w tym robieniem zakupów, chodzeniem do pracy, rozmawianiem z nieznajomymi. Fobia społeczna jest trudnym ale i powszechnie diagnozowanym zaburzeniem. Uznaje się ją obecnie za chorobę cywilizacyjną. Szacuje się, że na zaburzenie to cierpi około 9% społeczeństwa. Fobia społeczna jest zaburzeniem często występującym ale niełatwym do poprawnego diagnozowania. Wśród przyczyn fobii społecznej wymienia się wiele czynników, w tym czynniki genetyczne, biologiczne (zmiany hormonalne), psychologiczne (np. silną nieśmiałość, doświadczenia traumatyczne, w tym publiczne wyśmianie) oraz środowiskowe i kulturowe (np. wychowanie). Pierwsze objawy diagnozuje się zwykle w młodym wieku, bo u osób w wieku 15-25 lat. Na pierwszy rzut oka osoba chora jest człowiekiem bardzo nieśmiałym, preferującym spokojny, raczej bierny tryb życia. najlepiej czuje się we własnym towarzystwie, unika tłumu, pokazywania się publicznie. Stroni od modnych i uczęszczanych miejsc, zwykle nie zabiera głosu w towarzystwie. Tak naprawdę jednak wiele sytuacji społecznych budzi w osobie dotkniętej tym zaburzeniem ogromny lęk. Zwyczajne wyjście na zakupy czy załatwienie urzędowej sprawy kojarzy się jej z ogromnym stresem. Pojawia się także szereg objawów somatycznych, w tym trzęsące się ręce, kołatanie serca, pocenie się, trudności z oddychaniem i inne objawy lęku. Osoba chora czuje strach na samą myśl o wyjściu z domu, pojawia się tendencja do izolowania się, unikanie kontaktów społecznych. Po pewnym czasie pogarsza się samoocena osoby chorej, pojawia się poczucie bezradności i bezsilności. Po dłuższym czasie pojawić się może depresyjny nastrój, myśli, a nawet próby samobójcze! Jak leczyć fobię społeczną? Zalecany jest kontakt z psychologiem, w tym terapia indywidualna oraz grupowa. Warto nauczyć osobę chora technik relaksacyjnych oraz stosować metodę małych kroczków w leczeniu tej fobii.
Lęk przed szkołą, czyli o fobii szkolnej
Ciekawą ale jednoczesną budzącą niepokój odmianą fobii społecznej jest fobia szkolna, czyli lęk młodych ludzi przed uczęszczaniem do szkoły, przed konkretnym przedmiotem, nauczycielem, grupą rówieśniczą lub jakąkolwiek inną sytuacją, mającą związek z funkcjonowaniem szkolnym. Przyczyny są bardzo złożone, dotyczyć mogą funkcjonowania dziecka w szkole, w tym jego gorszych ocen ale i trudności adaptacyjnych. Fobię szkolną diagnozuje się w dzieci z problemami edukacyjnymi oraz wychowawczymi, w tym u dzieci z ADHD, dysleksją, dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, z zaburzeniami lękowymi i emocjonalnymi. Nie jest to oczywiście regułą i objawy fobii szkolnej można rozpoznać u dziecka pozornie bez żadnych trudności. Co więc może przyczynić się do lęku przed uczęszczaniem do szkoły? Może być to nawet pojedynczy incydent, np. zmoczenie się w szkole u małego dziecka, wyśmianie publiczne u nastolatka czy zawiedziona miłość. Objawem fobii szkolnej jest niechęć do chodzenia do szkoły, na konkretne lekcje czy lęk przed spotkaniem z konkretnym nauczycielem bądź kolegą. Objawy lęku są powszechne i nietrudne do zauważenia. Rodzice jednak mają trudności z ustalaniem źródła strachu dziecka. Młody człowiek może symulować różnorodne dolegliwości, udawać chorobę, wagarować, uciekać z konkretnych lekcji, a nawet z domu! Możliwymi objawami fobii szkolnej są także pogorszenie ocen, zwiększona drażliwość i agresja, wyobcowanie społeczne, izolowanie się od rówieśników, a nawet incydenty samookaleczania się. Jak leczyć fobię szkolną? Niezbędne jest objęcie dziecka oraz jego rodziny kompleksowym wsparciem. Dziecko powinno zostać objęte wsparciem pedagoga szkolnego, psychologa (w szkole lub najbliższej poradni psychologiczno-pedagogicznej), może korzystać z terapii indywidualnej oraz grupowej. Z kolei rodzice dziecka powinni zostać objęci pomocą w postaci wsparcia emocjonalnego oraz udzielania wskazówek wychowawczych.
Fobie specyficzne
Kolejnym rodzajem fobii są fobie specyficzne, czyli nieuzasadniony lęk przed konkretnym bodźcem (np. kontakt z krwią), istotą lub przedmiotem (np. pająkami) czy zjawiskiem (np. burzą). Przyczyny fobii specyficznych są różnorodne, obejmować mogą czynniki biologiczne ale i psychologiczne, w tym zdarzenie traumatyczne, związane z przedmiotem fobii. Jak objawia się fobia? To przede wszystkim silny lęk przed przedmiotem fobii, uczucie niepokoju w momencie prawdopodobieństwa zetknięcia z nim. A co dzieje się w chwili kontaktu z bodźcem? Fobik odczuwa bardzo silny lęk, występuje szereg objawów somatycznych oraz psychologicznych, możemy mieć do czynienia nawet z napadem paniki. Jak leczyć fobie specyficzne? Metod jest wiele. terapia opiera się oczywiście o spotkania z psychologiem, zarówno indywidualne, jak i grupowe. Doskonałe efekty w leczeniu fobii przynosi metoda uwrażliwiania, prowadzona zarówno przez specjalistę, jak i później samego pacjenta. Osoba chora powoli przyzwyczaja się do bodźca fobicznego, najpierw w postaci oglądania jego zdjęć, słuchania ewentualnych odgłosów, a później w bezpośrednim kontakcie. Efekty są bardzo dobre, jednak metoda ta jest długotrwała.
Powszechnym fobiami są: lęk przed burzą, pająkami, ciemnością, krwią, wysokością. Nieco mniej popularne są lęk przed owadami, tornadami, ogniem, nagrobkami i cmentarzem czy ptakami. Boimy się również samotności oraz wielu chorób. Istnieje także wiele ciekawych, niespecyficznych fobii, takich jak lęk przed podejmowaniem ważnych decyzji, przybraniem na wadze, zawarciem związku małżeńskiego, byciem okradzionym, lęk przed… własną żoną czy teściową!. Bać można się też kotów, klaunów oraz nawet konkretnego koloru! Rzadkimi przypadkami są fobie, których przedmiotem jest coś, czego powszechnie pragniemy, w tym fobia przed bogactwem, założeniem własnej rodziny, zdobywaniem wiedzy, robieniem zakupów, a nawet spotykaniem pięknych kobiet!
Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne
Kolejnym typem zaburzeń lękowych jest zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, znane też jako OCD czy wcześniej jako nerwica natręctw. Głównym objawem tego zaburzenia są obsesje, czyli natrętne myśli oraz kompulsje, czyli powtarzające się, rutynowe zachowania, nie mające głębszego sensu. Przyczyn tego zaburzenia upatruje się w czynnikach genetycznych, biologicznych (zaburzenia hormonalne) ale i osobowościowych, psychologicznych i środowiskowych. To zaburzenie może być diagnozowane u osób ze skłonnościami do perfekcjonizmu, wychowywanych przez surowych, wręcz restrykcyjnych rodziców. Do OCD przyczyniać się może również nadmierne poczucie odpowiedzialności, zarówno jako cecha osobowości, jak i konsekwencja wychowania - .
Jak objawia się OCD? Objawy są dwa, mogą one występować razem ale nie muszą. Pierwszym z nim są natrętne myśli, tak zwane obsesje. Mogą one dotyczyć rzeczy bardzo prozaicznych, w tym zamknięcia drzwi do domu czy wyłączenia żelazka z prądu. Osoba chora może czuć się źle, jeśli danej rzeczy nie sprawdzi ale nawet jeśli to zrobi, natręctwa męczą ją dalej. Z kolei kompulsje obejmują natrętne, często bezsensowne czynności, które obejmują wykonywanie czegoś dla redukowania lęku, np. osoba chora musi trzeb razy obejść samochód, zanim do niego wsiądzie, bo inaczej czuje, że będzie miała wypadek. Jak leczy się OCD? Terapia obejmuje kontakt z psychologiem. W niektórych przypadkach, gdy objawy są wyjątkowo intensywne i znacznie utrudniają normalne funkcjonowanie, można wdrożyć farmakoterapię.
Zespół lęku panicznego
Często diagnozowanym zaburzeniem lękowym jest zespół lęku panicznego, zwany również zespołem lęku napadowego. Cechuje się on występowaniem napadów panicznego lęku bez uzasadnionej przyczyny. Może występować z innymi zaburzeniami, np. fobią ale i jako odrębne zaburzenie. Osiowym objawem jest lęk w postaci ataku paniki, który objawia się silnym uczuciem strachu, mogą pojawić się problemy z oddychaniem w tym duszności, kołatanie serca, pocenie się, drżenie rąk, kłopoty z utrzymaniem równowagi. Chory może odczuwać silny lęk przed śmiercią, możliwa jest chwilowa dezorientacja. Wśród przyczyn tych napadów wymienia się zaburzenia w przekaźnictwie hormonalnym oraz uszkodzenia biologiczne. Wpływ mogą mieć także czynniki środowiskowe, w tym wychowanie. Leczenie obejmuje psychoterapię, w tym indywidualne ale i zgodnie z potrzebą grupowe spotkania z psychologiem. W trakcie ich trwania maja miejsce wspierające rozmowy ze specjalistą ale i nauka technik relaksacyjnych, przydatnych w walce ze stresem, który może nasilać napady paniki. Dodatkowo, wspierająco podawać można leki, głównie leki antydepresyjne. Osobom chorym podaje się również leki pochodzenia ziołowego oraz placebo.
Zespół lęku uogólnionego
To zaburzenie także obejmuje odczuwanie lęku ale o wiele częściej niż w przypadku poprzednich. Osoba chora niepokoi się czymś praktycznie cały czas: obawia się o problemy finansowe, o powodzenie w pracy, zdrowie swoje i najbliższych. W niektórych przypadkach chorzy zamartwiają się ewentualnymi katastrofami, wypadkami, zamachami, wyobrażając je sobie. Geneza tego zaburzenia obejmuje zarówno uszkodzenia biologiczne oraz zaburzenia hormonalne, jak i czynniki psychologiczne, w tym brak poczucie bezpieczeństwa w dzieciństwie, wysoki poziom neurotyczności oraz wrodzoną predyspozycję do stanów lękowych - .
Wśród przyczyn wymienia się także nałogowe spożywanie alkoholu. Zaburzenie objawia się stałym praktycznie odczuwaniem lęku oraz związanych z nim objawów. Jak leczyć to zaburzenie? Podobnie jak poprzednie: poprzez uczęszczanie na terapię psychologiczną, a wspomagająco można stosować farmakoterapię, w tym leki uspokajające.
Zaburzenia lękowe oparte są na uczuciu lęku oraz odczuwaniu go bez wyraźnej przyczyny oraz realnego zagrożenia. Nie da się ukryć, że zaburzenie wpływa na całokształt funkcjonowania chorego, gdyż lęk może on odczuwać zarówno w domu, jak i w miejscu pracy czy w czasie wakacji. Dlatego właśnie zaburzenia lękowe podlegają specjalistycznej terapii.
Komentarze