Z wahaniami nastroju miał zapewne do czynienia każdy z nas. Huśtawka emocjonalna może przydarzyć się nam praktycznie w każdym wieku i w każdym momencie życia. Bardzo często mają z nią do czynienia kobiety, nastolatki, osoby borykające się z różnymi schorzeniami i zaburzeniami ale i ludzie po traumie czy innym, trudnym lub silnym emocjonalnym przeżyciu. Czym dokładnie są wahania nastroju, czym mogą być spowodowane i jak sobie z nimi radzić? I wreszcie: czy i kiedy wymagają konsultacji ze specjalistą?
Przyczyny wahań nastroju
Poniżej opis najpowszechniejszych przyczyn wahań nastroju oraz metod radzenia sobie z nimi.
1. Brak równowagi chemicznej: stres, silne emocje
Głównym powodem huśtawki emocjonalnej są zmiany gospodarki hormonalnej w mózgu, spowodowane przeżywaniem silnych emocji pozytywnych lub negatywnych. Odczuwanie emocji pozytywnych, np. silnej radości, powoduje zwiększanie produkcji serotoniny, czyli hormonu szczęścia. Z kolei przeżywanie silnych emocji negatywnych zwiększa produkcję dopaminy czy kortyzolu, który zwany jest hormonem stresu.
Co robić w takiej sytuacji?
Trudno jest unikać silnych emocji, które są nieodłącznym elementem naszego życia. Warto jednak pracować nad radzeniem sobie z nimi, zwłaszcza stresem i innymi emocjami negatywnymi. Warto stosować:
- relaksację,
- medytację,
- wizualizację,
- ćwiczenia oddechowe.
Te proste sposoby mogą pomóc nam w wielu sytuacjach - okażą się niezastąpione w przypadku przeżywania stresu ale i doświadczania trudnych emocji.
2. Choroby mózgu, np. guzy, urazy
Niestety, za wahania nastroju odpowiadać mogą również poważniejsze przyczyny, w tym zmiany w mózgu, powstałe na skutek chorób czy urazów, np. gdy po upadku dochodzi do obrzęku jakiejś części mózgu. Do najpowszechniejszych należą oczywiście guzy mózgu, które na skutek rozrostu mogą uciskać na określone struktury oraz powodować szereg objawów niespecyficznych, w tym właśnie wahania nastroju. Kiedy ten objaw może zaniepokoić? Zwłaszcza, gdy występuje z innymi niespecyficznymi, takimi jak nagłe wybuchy agresji, gdy wcześniej się nie zdarzały ale i ataki paniki oraz psychozy, np. pojawiają się omamy czy urojenia. Istotne są również oznaki fizyczne, w tym:
- bóle, zawroty głowy, omdlenia;
- problemy z widzeniem;
- chwiejny chód, dezorientacja;
- niedowłady kończyn;
- problemy z pamięcią i koncentracją uwagi.
Gdy zauważymy podobne objawy niezbędna jest jak najszybsza konsultacja z lekarzem oraz wykonanie dodatkowych badań (w tym tomografii komputerowej)! Od tego może zależeć nasze życie.
3. Wahania hormonów: nastolatki, ciąża, PMS, menopauza
Huśtawki nastroju mogą być związane również z chwilowymi wahaniami poziomów hormonów. Z taką przyczyną mamy do czynienia w kilku grupach, w tym u nastolatków oraz kobiet: ciężarnych, borykających się z napięciem przedmiesiączkowym oraz w okresie menopauzy.
U nastolatków wahania hormonów są bardzo silne, zwłaszcza w okresie silnego dojrzewania fizycznego. Młodzi ludzie obserwują wiele zmian, jakie zachodzą w ich ciele oraz zachowaniu. Do tego dochodzą trudności z akceptowaniem nowego stanu rzeczy, pierwsze miłości, ewentualne niepowodzenia szkolne i osobiste… nietrudno więc o depresyjne nastroje czy stany euforii, np. spowodowane kolejnym zakochaniem. Każdy rodzic nastolatka dokładnie wie o czym mowa: jednego dnia jego dziecko jest uśmiechnięte i pełne energii, a drugiego zamyka się w pokoju i twierdzi, że nic nie ma sensu…
Co robić w takiej sytuacji?
Przede wszystkim być obok nastoletniej pociechy, oferować swoją pomoc, wsparcie i obserwować zachowanie dziecka. Jeśli cokolwiek nas zaniepokoi: działajmy, udajmy się na konsultację do psychologa, powiadommy szkołę dziecka, szukajmy dróg pomocy dla naszego dziecka w tym trudnym jednak dla niego czasie.
Wahania nastroju dotykają również kobiety, borykające się z objawami zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Zbliżająca się menstruacja może powodować wiele nieprzyjemnych objawów, w tym właśnie wahania nastrojów, spowodowane wahaniami hormonów tuż przed okresem.
Co robić w takiej sytuacji?
Warto korzystać ze sprawdzonych sposobów łagodzenia objawów PMS, w tym: stosować napary z ziół, zwłaszcza dziurawca, kozłka lekarskiego czy chmielu, brać rozluźniające kąpiele, stosować dietę bogata w witaminę B, a unikać mocnej kawy i używek, uprawiać umiarkowaną aktywność fizyczną oraz wysypiać się.
Wahania nastroju są również częste u kobiet w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymetrze, ale u wielu pań obserwowane są w całym okresie oczekiwania na dziecko. Przyszłe mamy przeżywają prawdziwą burze hormonów, do tego dochodzą czynniki psychologiczne, w tym lęk o zdrowie dziecka, lęk przed porodem oraz uczucie niepokoju, jak poradzą sobie w nowej roli. To wszystko powodować może silne wahania nastroju, które mogą uprzykrzać przyjemny czas oczekiwania na maluszka.
Co robić w takiej sytuacji?
Na pewno należy zadbać w tym wyjątkowym czasie o siebie oraz swoje samopoczucie: wysypiać się, jeść zdrowo, zadbać o umiarkowaną aktywność fizyczną (w porozumieniu z lekarzem!), szukać wsparcia u partnera oraz najbliższych i w razie potrzeby szukać pomocy u specjalistów: położnej, swojego lekarza czy psychologa. Rozmowa z nimi może pomóc nam rozwiać wątpliwości oraz znaleźć odpowiedzi na nurtujące nas pytania.
Podobne objawy mogą występować u pań w okresie pokwitania. Związane są także z wahaniami poziomu hormonów.
Co robić w takiej sytuacji?
Na pewno warto włączyć do diety tak zwane fitoestrogeny, czyli produkty, działające podobnie do estrogenów. Należą do nich m.in. orzechy, nasiona lnu, zielona herbata, winogrona czy produkty sojowe. W diecie warto ograniczyć tłuszcze, a spożywać więcej owoców i warzyw. Warto być także w stałym kontakcie ze swoim lekarzem ginekologiem oraz endokrynologiem, zwłaszcza w przypadku stwierdzonych chorób towarzyszących, w tym problemów z tarczycą.
4. Demencja starcza
Wahania nastroju mogą pojawić się również u osób w podeszłym wieku, zwłaszcza tych, które borykają się z demencją. W procesie demencyjnym mamy do czynienia ze zmianami w mózgu, które prowadzą do szeregu zmian w życiu poznawczym, społecznym i emocjonalnym starszych osób. Pojawić się mogą właśnie wahania nastroju ale również szereg innych, w tym:
- pogorszenie funkcjonowania poznawczego;
- problemy z pamięcią i koncentracją;
- trudności w nazywaniu, rozróżnianiu przedmiotów;
- trudności z wysławianiem się, swobodną mową;
- trudności z planowaniem, organizowaniem swoich działań;
- problemy z oceną swojego postepowania;
- trudności w orientowaniu się w przestrzeni;
- i wiele innych.
Co robić w takiej sytuacji?
Pogodzenie się z faktem, że bliska nam osoba boryka się z demencją nie jest łatwe. Istotne jest oczywiście wsparcie najbliższych, których pomoc jest nieoceniona w procesie terapii, ale przede wszystkim dbania o jak najlepszą jakość życia chorego. Warto zachęcać bliską osobę do regularnych wizyt u lekarza oraz zażywania zapisanych leków. Spędzajmy z nią czas, zachęcajmy do rozrywek intelektualnych, rozmawiajmy na przyjemne dla niej tematy, które poprawią jej humor i sprawią, że poczuje się lepiej.
5. Zaburzenia psychiczne: depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia
Niestety, wahania nastroju mogą być również objawem wielu schorzeń psychicznych, w tym zaburzeń nastroju, takich jak: depresja czy choroba afektywna dwubiegunowa ale i schizofrenii.
- W przypadku depresji mamy do czynienia z nawrotem epizodów depresyjnych oraz okresami remisji, kiedy to chory wraca do względnie normalnego funkcjonowania. Możemy zauważyć więc zmiany nastroju u bliskiej osoby, co sygnalizować może to coraz częściej diagnozowane zaburzenie nastroju. W przypadku ciężkiej depresji okresy remisji nie występują;
- Jeśli chodzi o objawy choroby afektywnej dwubiegunowej, w tym przypadku wahania nastroju są o wiele bardziej zauważalne. Choroba bowiem objawia się występowaniem naprzemiennie epizodów depresji (stanów obniżonego nastroju) oraz manii (stanów podwyższonego nastroju);
- W schizofrenii również mogą pojawiać się wahania nastroju, zwłaszcza w przypadku schizofrenii z objawami wytwórczymi, tj. doświadczaniem omamów czy urojeń.
Co robić w takiej sytuacji?
W tym przypadku sposób jest jeden: stosować się do zaleceń swojego lekarza prowadzącego i regularnie przyjmować zapisane nam leki. W przypadku pogorszenia funkcjonowania należy pilnie zgłosić się do swojego psychiatry lub udać do najbliższej Poradni Zdrowia Psychicznego celem przeprowadzenia dokładnej diagnozy aktualnego stanu zdrowia.
6. Uzależnienia
Wahania nastroju mogą pojawiać się także w przebiegu uzależnień behawioralnych. Najbardziej znane jest oczywiście uzależnienie od alkoholu czy narkotyków. Coraz częściej diagnozowane jest także uzależnienie od komputera, internetu, telefonu, od jedzenia czy seksu. W przypadku każdego z tych uzależnień mechanizm jest dokładnie taki sam, odmienny jest jedynie przedmiot uzależnienia. Kiedy pojawić się mogą wahania nastroju? Zwykle doświadczamy ich w całym procesie uzależnienia: w przypadku kontaktu z bodźcem uzależniającym czujemy radość, zadowolenie, podniecenie. Gdy jednak nasz dostęp do niego jest ograniczony, np. nie możemy kupić alkoholu lub skorzystać z telefonu: pojawia się strach, złość, frustracja, a nawet agresja.
Co robić w takiej sytuacji?
Każde uzależnienie wymaga specjalistycznego leczenia, zwłaszcza wsparcia psychologicznego. Czasami niezbędne jest również leczenie farmakologiczne, a nawet hospitalizacja. Wahania nastroju w tym przypadku są mechanizmem naturalnym, aby sobie z nimi poradzić, niezbędne jest leczenie uzależnienia.
7. Przyjmowanie niektórych leków
Wahania nastroju mogą być także skutkiem przyjmowania niektórych leków, w tym leków hormonalnych ale i wielu specyfików przy poważniejszych schorzeniach, np. gdy leczymy się jednocześnie na cukrzycę oraz miażdżycę. Takie objawy mogą występować także w przypadku pacjentów onkologicznych: mnogość leków, jakie stosują w połączeniu z leczeniem chemio- i radioterapią mogą skutkować wahaniami nastroju, które znacznie pogarszają stan emocjonalny pacjenta.
Co robić w takiej sytuacji?
Na pewno warto skonsultować swoje objawy ze swoim lekarzem prowadzącym, skontrolować dawkę leków oraz umówić inne, możliwe sposoby leczenia.
Komentarze