Atencja - czym jest? Jak zabiegamy o atencję?

Człowiek, jako istota społeczna, funkcjonuje w społeczeństwie - jest to jego powinnością i celem życiowym. Nikt z nas nie jest stworzony do życia w samotności. Choć czasami mamy ochotę być sami, mamy dość wszystkich wokół… Tak naprawdę potrzebujemy ich, aby się realizować, zaspokajać swoje potrzeby i spełniać marzenia. każdy człowiek odczuwa bowiem naturalną potrzebę bliskości, przynależności oraz akceptacji. Ważną kwestią w tym temacie jest atencja, czyli bycia zauważonym. Warto dowiedzieć się, czym dokładnie jest i dlaczego jest dla nas tak istotna.

Czym jest atencja?

Termin "atencji" pochodzi z języka łacińskiego, gdzie oznacza uwagę. To pojęcie oznacza więc chęć bycia:

• zauważonym,
• dostrzeżonym,
• docenionym,
• szanowanym.

Poszukanie atencji to nic innego jak poszukiwanie uwagi drugiej osoby, atencja to czasami także potrzeba bycia w centrum zainteresowania otoczenia, zwłaszcza wśród osób młodych.

Skąd bierze się potrzeba atencji?

Odpowiedz na powyższe pytanie jest bardzo prosta: potrzeba atencji, czyli uwagi drugiego człowieka, jest naturalna i wrodzona, nie nabywamy jej, po prostu się z takim pragnieniem rodzimy. Dziecko już od pierwszych godzin życia usilnie domaga się atencji opiekunów: płaczem sygnalizuje swoje potrzeby, pragnie być utulone, być blisko rodzica, którego zna. Następnie małe dziecko zabiega o uwagę dorosłych, później także rówieśników, nastolatki zabiegają o atencję grupy, swoich sympatii, osoby dorosłe o atencję bliskich, pracodawcy, przyjaciół… Trwa to całe nasze życie. Nikt z nas nie chce czuć się lekceważony, niedoceniany, traktowany obojętnie.

Czym może skutkować brak uwagi (atencji drugiego człowieka)?

W psychologii normą jest stałe poszukiwanie uwagi drugiej strony. Na każdym z etapów życia takie zachowanie jest naturalne, chcemy bowiem mieć poczucie, że jesteśmy dla kogoś ważni. Pozwala nam to czuć się w grupie dobrze, podnosi naszą pewność siebie i samoocenę. Czym może więc skutkować brak uwagi, brak oczekiwanej atencji ze strony drugiej osoby? Jak reagujemy na jej obojętność? Każdy z nas może odpowiedzieć sobie na pytanie: jak czuje się w rozmowie z osobą, która ucieka gdzieś wzrokiem, stale zerka na zegarek, ziewa… Czujemy niemało emocji - pojawia się smutek, złość, uczucie frustracji, lekceważenia nas. Czujemy się źle z tym, że ktoś nas tak traktuje, że nie poświęca nam uwagi. Brak atencji wpływa więc negatywnie na nasze funkcjonowanie, powodować może:

• spadek samooceny i pewności siebie;
• poczucie bycia nieciekawym, lekceważonym, niewiele wartym;
• izolowanie się z kontaktów społecznych;
• spadek wydajności i efektywności w działaniu;
• przyjmowanie postawy biernej, wycofywanie się z aktywności;
• przeżywanie negatywnych emocji, w tym wyżej wymienionych, co może prowadzić nawet do stanów depresyjnych.

Jak zabiegamy o uwagę drugiej strony (atencję)?

Jakie są sposoby zabiegania o atencję? Co robimy, aby druga strona zainteresowała się nami, zwróciła na nas uwagę? Do najczęściej stosowanych metod należą:

• jawne proszenie o zainteresowanie, zwłaszcza w przypadku małych dzieci;
• mówienie o sobie, o swoich umiejętnościach, dokonaniach, planach;
• dążenie do uczestniczenia w rozmowach, dyskusjach;
• zadawanie pytań ale i oczekiwanie zainteresowania naszą osobą.

Niestety, do metod zabiegania o atencję należą także:

• stosowanie gróźb i innych form przemocy emocjonalnej, w tym stosowanie manipulacji, szantażu emocjonalnego;
• stosowanie przemocy fizycznej;
• prowokacyjne zachowania, w tym dokonywanie czynów niezgodnych z prawem.

Każdy z nas stosuje zapewne odmienne metody zabiegania o atencję, są one uzależnione od sytuacji, osoby i naszego doświadczenia życiowego. Inaczej bowiem zabiegamy o uwagę żony czy męża, a inaczej pracodawcy.

Kiedy potrzeba atencji staje się zaburzeniem?

Skoro potrzeba atencji jest naturalnym pragnieniem człowieka: czy może stać się patologią? Jest to prawdopodobne, zwłaszcza w przypadku, gdy potrzeba atencji jest tak silna, że utrudnia nam normalne funkcjonowanie, ponieważ za wszelką cenę zabiegamy o uwagę drugiej osoby. W jakich sytuacjach może tak być i co to może oznaczać? Zwykle takie patologiczne dążenie do atencji jest związane z jakimś zaburzeniem czy jednostką chorobową. Zazwyczaj mówimy tutaj o zaburzeniach osobowości, w tym osobowości histrionicznej czy narcystycznej.

Osobowość histrioniczna
Diagnozowana jest u osób, których głównym celem jest zdobycie zainteresowania innych. Zachowują się nienaturalnie, ich życie przyrównywane jest do grania w teatrze, a dokładniej w dramacie: osoby o tym typie osobowości przesadzają, koloryzują, wyolbrzymiają, stawiają siebie w roli ofiary, domagają się uwagi, współczucia.

Osobowość narcystyczna
Narcyz działa nieco inaczej: stawia siebie na pierwszym miejscu, jako jednostkę wyjątkową i wybitną - z tej przyczyny domaga się stałej uwagi otoczenia, podziwiania jego zasług oraz specjalnego traktowania. Jednocześnie cechuje go silna zazdrość, źle reaguje na krytykę, jest egocentrykiem, osobą samolubną i pozbawioną empatii.

Poza tym, nadmierna potrzeba atencji może pojawić się w przebiegu:

• nerwic i innych zaburzeń lękowych;
• anoreksji i innych zaburzeń odżywiania;
• uzależnień behawioralnych.

Wszystkie te zaburzenia wymagają pilnej diagnozy psychiatrycznej oraz dobrania odpowiednich metod leczenia, zarówno farmakoterapii, jak i zaplanowania terapii psychologicznej.

Dbajmy więc o siebie nawzajem, dając sobie swój czas, uwagę, zainteresowanie - to najcenniejsze i najważniejsze, co możemy dać drugiemu człowiekowi. Jak napisał w jednej ze swoich książek Jo Nesbo: "...najbardziej uzależniający narkotyk jaki zna ludzkość - uznanie i uwaga".