Osobowość to zespół cech, które warunkują naszą indywidualność. Innymi słowy określa ona to, jacy jesteśmy, jak reagujemy i jak się zachowujemy w różnych sytuacjach. Te elementy składowe osobowości to jej cechy, czyli nasz charakter. Co składa się na osobowość i czy można nad nią pracować?
Definicje osobowości: jak kształtuje się osobowość?
Istnieje wiele definicji osobowości, z których praktycznie każda zakłada, że osobowość jest zespołem cech, zarówno stałych (wrodzonych), jak i zmiennych, czyli nabywanych w trakcie życia. Osobowość kształtuje się przez całe nasze życie, najbardziej dynamicznie w okresie dzieciństwa oraz dorastania ale również wydarzenia okresu dorosłego oraz wieku dojrzałego mają na nią wpływ.
Co wpływa na naszą osobowość?
Co ma największy wpływ na naszą osobowość? tak naprawdę rzutuje na nią wszystko, co przydarza się nam w życiu ale najważniejsze są:
- wydarzenia przełomowe, np. pierwszy seks, zaręczyny, ślub, narodziny dziecka;
- nabycie lub zmiana roli, np. dostanie pracy, zostanie matką, awans;
- wydarzenia traumatyczne, np. rozwód, utrata pracy, śmierć bliskiej osoby, ciężka choroba, niepełnosprawność.
Na kształtowanie się naszej osobowości wpływ mają również środowiska, w jakich przebywamy, w tym: środowisko rodzinne, grupa znajomych, krąg zawodowy. Bardzo istotna jest także aktywność własna, czyli to, co my robimy dla samorozwoju.
Teorie osobowości: Model Wielkiej Piątki
Istnieje wiele teorii, których zadaniem jest wyjaśnianie istoty osobowości. Wśród psychologów najbardziej lubimy jest model tak zwanej Wielkiej Piątki, stworzony przez dwójkę badaczy: Paula Costę oraz Roberta McCrae. Uznali oni, że na osobowość ma wpływ 5 wymiarów, które rozpisali na krzywej, mające dwa bieguny: małe oraz duże nasilenie danej cechy.
- Neurotyczność - czyli skłonność do przeżywania lęku. Im wyższy wskaźnik tej cechy, tym większa skłonność osoby do przeżywania lęku i niepokoju. Jednostka taka jest impulsywna, może pojawić się agresja. Na drugim biegunie znajdowała się równowaga, stałość emocjonalna.
- Ekstrawersja - to skłonność do kierowanie swojej aktywności na zewnątrz, czyli ku ludziom. Ekstrawertycy są towarzyscy, aktywni, gotowi do działania, stale poszukują nowych doznań. Na przeciwnym biegunie znajduje się introwersja, cechująca ludzi cichych, spokojnych, ceniących własne towarzystwo ponad obecność innych osób. Introwertycy są skłonni do refleksji, a nawet melancholii.
- Ugodowość - opisuje nastawienie do innych ludzi. Osoby ugodowe są miłe, życzliwe, chętne do pomocy. To bezinteresowni altruiści. Są skromni, ustępliwi, prostolinijni. Na drugim biegunie badacze opisali antagonistów, czyli osoby niechętne innym, a wręcz wrogie.
- Sumienność - to wymiar opisujący zachowanie jednostki w czasie działania w konkretnym celu. Określa stopień zorganizowania, wytrwałości w działaniu. Osoby sumienne są skrupulatne, rozważne, cechuje je samodyscyplina oraz zorientowanie na cel. Z kolei osoby nieukierunkowane, z przeciwległego bieguna są roztargnione, mają trudności ze skoncentrowaniem uwagi, są chaotyczne w działaniu.
- Otwartość na doświadczenia - piątym wymiarem jest otwartość na doświadczenia, czyli stopień ciekawości poznawczej oraz pozytywnej reakcji na życiowe doświadczenia. Osoby z wysokimi wynikami w tym wymiarze są ciekawe świata, chętne do próbowania nowych rzeczy, tolerancyjne. Z kolei na drugim biegunie badacze wyznaczyli brak otwartości, lek przed nowością, trudności adaptacyjne. Osoby takie obawiają się tego, co nowe i nieznane, są sztywne w działaniu i myśleniu, brak im wyobraźni, kreatywności.
Temperament jako składnik osobowości: typy temperamentu
Ważnym składnikiem osobowości jest temperament. Jest to zespół wrodzonych cech, które ujawniają się na początku naszego życia. Stanowią one podstawę kształtowania się osobowości. Wyróżniono cztery typy temperamentów, w zależności od nasilenia pewnych cech. Są to wymienione już wcześniej bieguny ekstrawersji i introwersji oraz neurotyczności oraz równowagi emocjonalnej.
Pierwszy typ stanowi ruchliwy i aktywny sangwinik (równowaga emocjonalna oraz ekstrawersja). Tym typem są osoby towarzyskie, działające, otwarte, uśmiechnięte oraz chętne do różnorodnych aktywności. To ludzie beztroscy o skłonnościach przywódczych. Bywają roztargnieni, zapominalscy, mało zorganizowani. Sangwinicy są optymistami, przyciągają do siebie ludzi ale bywa, że są zbyt dumni, wydają się nawet aroganccy. Drugi typ stanowi wybuchowy i zmienny choleryk (neurotyczność i ekstrawersja). Typ typem określamy ludzi drażliwych, łatwo wpadających w złość. To osoby energiczne, głośne, mające wiele do powiedzenia ale i aktywne. Cholerycy bywają niespokojni, porywczy, mogą przejawiać zachowania agresywne. Trzeci typ stanowi spokojny i skłonny do refleksji melancholik (neurotyczność i introwersja). To ludzie cisi, introwertywni, powściągliwi. Melancholicy są apatyczni, unikają działania, mają skłonność do zamartwiania się. Myślą pesymistycznie, cechuje ich sztywność myślenia. Co ciekawe, melancholicy są podatni na zaburzenia nastroju, w tym depresję. Z kolei czwartym typem jest powolny i poważny flegmatyk (równowaga emocjonalna i introwersja). Takie osoby cechuje ostrożność, łagodność ale i bierność w działaniu. Flegmatycy są empatyczni, lubią słuchać innych, to dobrzy obserwatorzy.
Osobowość w naszym życiu
Osobowość jest naszym wyposażeniem, tym, co pozwala nam działać, reagować, uczyć się. Osobowości nie dostajemy jednak na całe życie: każdego dnia pracujemy nad nią, osobowość może zmieniać się powoli lub dynamicznie. Wpływa na nią praktycznie wszystko to, co nam się przydarza: wydarzenia, w jakich bierzemy udział, ludzie, jakich poznajemy czy nasze życiowe losy. Jedne z nich mają pozytywny wpływ na osobowość, wzbogacają ją, uszlachetniają nas, inne z kolei mają na nią destruktywny wpływ, np. powodować występowanie chorób czy innych zaburzeń. Nie mniej jednak wszystko, co nam się przydarza, czy to zdarzenie szczęśliwe czy nie, ma wpływ na to, jacy jesteśmy, więc i na naszą osobowość.
Komentarze