Czym jest megalomania? Jak zachowuje się megaloman?

Uważa się za lepszego od innych, oczekuje specjalnego traktowania oraz podziwu dla tego, czego dokonał, choć te dokonania mogą być zupełnie przeciętne… Tak właśnie zachowuje się megaloman, osoba o pewnych cechach charakteru ale i możliwe, że cierpiąca na inne zaburzenie, powodujące megalomanię. Czym dokładnie jest to zjawisko, jak się objawia oraz jak pomóc osobie z megalomanią?

Czym jest megalomania?

Megalomania jest terminem, pochodzącym z języka greckiego z połączenia dwóch słów: mega, oznaczającego coś dużego oraz mania, czyli szaleństwa. Pojęcie to odnosi się zwykle do nas samych, obejmując - w psychologii i psychiatrii - zniekształcony obraz własnej osoby, jak nazwa wskazuje: przesadzone wyolbrzymianie własnych cech oraz umiejętności. Osoby z megalomanią uważają, że są najlepsze, silne, mocne, mogą wszystko, przeceniają swoje możliwości i uważają, że mogą dokonać niemożliwego. Dla osób postronnych ich przekonania są nierealne, a czasem nawet i śmieszne.

W psychiatrii megalomania nie jest postrzegana jako jednostka chorobowa, zwykle tym mianem określa się objaw innych zaburzeń, zarówno psychicznych, jak i chorób somatycznych.

Kiedy występuje megalomania?

Ze zjawiskiem megalomanii mamy do czynienia - jak wspomniano wcześniej - zwykle w przebiegu różnych zaburzeń i chorób natury psychicznej.

Może ona się pojawić w przebiegu:

• zaburzeń osobowości, zwłaszcza osobowości narcystycznej, borderline, osobowości paranoidalnej oraz schizotypowej;
• zaburzeń nastroju, w tym choroby afektywnej dwubiegunowej: zwykle w epizodach manii;
• uzależnień behawioralnych, w tym uzależnienia od alkoholu i narkotyków, jako skutek przyjmowania zbyt dużej ilości substancji uzależniającej;
• zaburzeń typu schizofrenii, zwłaszcza odmiany paranodialnej.

Megalomania może wystąpić również jako skutek choroby somatycznej, w tym urazów głowy oraz chorób onkologicznych, np. guza mózgu. Jako cecha osobowości może występować - oczywiście w znacznie łagodniejszej postaci - u osób z zawyżoną samooceną, pragnieniem władzy oraz u ludzi z tendencjami do perfekcjonizmu.

_Megalomania

Wśród czynników, predysponujących do megalomanii i zaburzeń, jakich jest objawem, wymienić można również czynniki środowiskowe, w tym rodzinę, w jakiej się wychowaliśmy. Zaburzenie to zostać stwierdzona u osób, które były wychowywane przez nadopiekuńczych rodziców, które przez całe dzieciństwo traktowane były w wyjątkowy sposób, zwłaszcza u jedynaków. Bardzo często takie zaburzenie może pojawić się, gdy dana osoba przez całe życie czuje się wyjątkowa i tak właśnie chce być traktowana już zawsze. Co ciekawe, podobnie może być w sytuacji odwrotnej: gdy dziecko nie otrzymało miłości i uwagi od opiekunów, w dorosłym życiu jest spragnione komplementów i aprobaty. Oczekuje jej, chce być kimś wyjątkowym i po pewnym czasie zaczyna tak właśnie się czuć. Bardzo często ludzi z megalomanią cechuje infantylizm, niedojrzałość emocjonalna. Nie potrafią zaakceptować swoich wad, słabszych stron, bardzo często w ogóle nie dopuszczają ich do siebie. Takie osoby są dziecinne, żyją w świecie marzeń i fantazji.

Jak zachowuje się megaloman?

Jak dokładnie zachowuje się megaloman? Jakie zachowania są dla niego typowe?

Osoba, dotknięta megalomanią:

• cierpi na manię wyższości, czuje się lepsza od innych;
• czuje obsesję władzy, ma tendencję do dominowania;
• przejawia urojenia wielkości, uznaje się za lepszego, silniejszego, mocniejszego;
• jest przekonana o swojej władzy, mocy i wyjątkowości;
• nie ma trudności z manifestowaniem swoich przekonań, oczekuje posłuszeństwa i doceniania jego możliwości oraz osiągnięć;
• czuje się utalentowana, wybitna i niezwykle inteligenta, choć w rzeczywistości może nie posiadać żadnych wyjątkowych cech ani talentów;
• jest niesympatyczna, nieżyczliwa dla innych, arogancka;
• w kontaktach z innymi bywa wycofana ale i apodyktyczna;
• przejawia wyjątkowo niski poziom empatii oraz wrażliwości emocjonalnej;
• z łatwością oszukuje siebie oraz innych, stosuje szantaż emocjonalny oraz inne formy perswazji;
• nie ma problemów z poniżaniem innych, umniejszaniem ich możliwości i umiejętności;
• jest nadmiernie dumna ze swoich możliwości i osiągnięć, choć w rzeczywistości mogą nie być one imponujące;
• nie obawia się wykorzystywać innych do własnych celów i przypisywać sukcesów jedynie sobie;
• przejawia agresję wobec innych;
• nadmiernie skupia się na sukcesach, władzy;
• miewa częste zmiany nastrojów, bywa drażliwa, impulsywna;
• chce być stale podziwiana, adorowana, chwalona;
• zazdrości innym sukcesów, stara się je umniejszać;
• oczekuje wyjątkowego traktowania, praktycznie w każdej sytuacji;
• źle reaguje na krytykę, nie potrafi przyjąć negatywnych komentarzy na swój temat;
• nie przejmuje odpowiedzialności za swoje czyny.

Czy megalomania jest cechą ludzi władzy i sukcesu?

Nie zawsze. Bywa także cechą osób zaburzonych, których poglądy i przekonania doprowadzały do historycznych katastrof. Przykładami osób, cierpiących na megalomanię byli Adolf Hitler i Józef Stalin. Ich przekonania o własnej wyjątkowości i niezwykłej mocy doprowadziły do śmierci wielu osób.

Megalomania może przyjmować różne postaci, zwykle na początku objawia się jedynie jako poczucie wyższości, symptom jest zauważalny dla innych ale mało znaczący, niewiele osób bierze megalomana na poważnie. Osoba z takimi zaburzeniami pragnie się wyróżnić na tle innych, szuka sposobu, aby być chwaloną i podziwianą. Niestety, w miarę postępu choroby pierwotnej, będącej przyczyną megalomanii, stan ten może stać się poważniejszy. Może prowadzić do poważnych zaburzeń nastroju, zaburzeń osobowości oraz zaburzeń typu schizofrenii z urojeniami. Są to poważne choroby psychiczne, występujące zazwyczaj z objawami wytwórczymi oraz zaburzeniem postrzegania rzeczywistości. Może również w tej ciężkiej postaci prowadzić nawet do prób samobójczych, co oczywiście może zakończyć się dramatycznie.

Jak reagować na megalomana?

Przebywanie oraz obcowanie z megalomanem nie należy do najłatwiejszych. Nawet, jeśli dana osoba posiada tylko takie cechy charakteru, objawy megalomanii, czyli poczucia wyższości są widoczne w kontakcie i rozmowie z nią. Warto uzbroić się w cierpliwość i nie pozwolić, aby osoba ta nas zdominował. Dłuższe przebywanie z nim może negatywnie odbić się na naszej samoocenie i pewności siebie. Jeśli megaloman powie: "Jak Ty beznadziejnie prowadzisz, ja o wiele lepiej jeżdżę autem!", weź kilka głębokich oddechów i powiedz: "Przykro mi, że tak uważasz, zawsze myślałam/em, że jestem dobrym kierowcą, staram się jeździć ostrożnie ale pewnie. Może jednak udzielisz mi kilku lekcji, abym podszlifowała/podszlifował swoje umiejętności za kierownicą?". Bardzo możliwe, że megaloman nie może zaproponować Ci pomocy, ponieważ nie posiada zdolności o jakich mówi… i na pewno taka riposta pozwoli Ci poczuć się lepiej w tej sytuacji.

Terapia megalomanii

Megalomania sama w sobie zwykle nie jest zaburzeniem, jednakże terapii wymagają schorzenia ją powodujące. W przypadku zaburzeń psychicznych niezmiernie istotne jest poprawne ich zdiagnozowanie oraz wdrożenie metod terapii. Zwykle stosowana jest psychoterapia (indywidualna lub grupowa) w połączeniu z farmakoterapią. W skrajnych przypadkach niezbędne jest leczenie szpitalne, również w zamkniętych ośrodkach, zwłaszcza w przypadku schizofrenii oraz silnej depresji czy uzależnień.

Jeśli megalomania spowodowana jest przez choroby somatyczne, istotne jest ich poprawne zdiagnozowanie oraz wdrożenie leczenia, zwłaszcza w przypadku urazów głowy czy chorób onkologicznych, w tym guza mózgu.

Jeśli objawy megalomanii stanowią cechę charakteru danej osoby, występują one w połączeniu z perfekcjonizmem i pragnieniem władzy oraz objawami osobowości narcystycznej, warto zaproponować danej osobie terapię psychologiczną. Konsultacje ze specjalistą mogą pomóc takiej osobie w stworzeniu realnego obrazu własnej osoby, dają możliwość skonfrontowania się ze swoimi wadami oraz naukę empatii, cechy istotnej w relacjach z innymi ludźmi.

Autor: Monika Muzolf - psycholog.