Uzależnienie to zaburzenie psychiczne, obejmujące przymus przyjmowania konkretnej substancji lub wykonywania danej czynności. Jakie wyróżniamy rodzaje uzależnień i dlaczego są one tak niebezpieczne?
Przyczyny uzależnienia
Pierwsze pytanie nasuwa się samo: dlaczego się uzależniamy? Jaka jest droga do tworzenia się nałogu? Wśród przyczyn wymienić warto:
- niską samoocenę i chęć dowartościowania się;
- chęć akceptacji przez grupę, zaimponowania innym;
- przewlekły stres i poszukiwanie metody relaksu;
- problemy w okresie dzieciństwa i odreagowywanie ich w dorosłym życiu, ale również przenoszenie wzorców, np. alkoholizm;
- depresja i inne problemy natury psychicznej;
- ciekawość, chęć spróbowania czegoś nowego.
Jak widać, powodów, dla którego wpadamy w nałóg jest wiele, są one bardzo różne. Warto wiedzieć, jakie uzależnienia istnieją, jak groźne są i gdzie szukać pomocy.
Typy i rodzaje uzależnienia
Uzależnienia dzielimy prosto: na fizyczne oraz psychiczne.
- Uzależnienia fizyczne - obejmują te nałogi, które związane są z oddziaływaniem czegoś na nasz organizm, np. narkotyków, nikotyny itp.
- Uzależnienia psychiczne - obejmują wewnętrzny przymus przyjmowania jakiejś substancji lub wykonywania danej czynności.
Bardzo często granice między nimi zazębiają się. Teraz przedstawmy inny model podziału uzależnień. Są to rodzaje w zależności od przedmiotu uzależnienia. W tym wypadu wyróżniamy uzależnienie od substancji (chemiczne) oraz czynności (uzależnienia behawioralne).
Uzależnienie od substancji - przyczyny, objawy, metody terapii
To rodzaj uzależnienia, w którym bodźcem uzależniającym jest konkretna substancja (lub kilka). Jest to silne uzależnienie nie tyle behawioralne, co fizjologiczne. Objawy odstawienia obejmują szereg oznak fizycznych oraz emocjonalnych. Niestety, takie uzależnienia są groźne dla naszego zdrowia, a nawet życia!
1. Uzależnienie od nikotyny
To najpowszechniejszy rodzaj uzależnienia: obejmuje uzależnienie od nikotyny, substancji zawartej w papierosach. Palaczem zostać bardzo łatwo, trudniej zerwać z nałogiem: zapewne każda paląca osoba się z tym zgodzi. Uzależnić się od tej substancji jest bardzo łatwo, czasami wystarczy wypalenie kilku papierosów, aby poczuć tak zwany głód nikotynowy gdy ich zabranie.
Dlaczego uzależniamy się od nikotyny?
Nikotyna uzależnia łatwo i szybko, spalenie papierosa jest idealnym sposobem na walkę ze stresem, na uspokojenie nerwów, zrelaksowanie się. Pomaga również "wkupić się" w towarzystwo, zwłaszcza wśród nastolatków.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Nikotyna jest substancją łatwo uzależniającą i - niestety - bardzo szkodliwą dla naszego zdrowia. Spowodować może wiele negatywnych skutków, w tym problemy z pracą układu sercowo-naczyniowego (zwiększone ryzyko zawału czy udaru mózgu) oraz oddechowego. Wśród palaczy występuje zwiększone ryzyko na zachorowanie na nowotwór płuc, krtani, przełyku, jamy ustnej czy gardła. Palenie jest również niebezpieczne w czasie ciąży, spowodować może poronienie lub nieodwracalne wady u płodu.
Jak z tym walczyć?
Sposobem na uwolnienie się z uzależnienia jest oczywiście rzucenie palenia. Wymaga to od palacza silnej woli oraz chęci do zerwania z nałogiem. Możliwe jest oczywiście wspomaganie się wieloma dostępnymi lekami i suplementami. Działają one na bardzo prostej zasadzie: powoli uwalniają nikotynę, co przekonuje palacza, że nie ma konieczności sięgnięcia po kolejnego papierosa. Patrząc na skutki działania nikotyny na nasze zdrowie, warto zastanowić się nad walką z nałogiem.
2. Uzależnienie od alkoholu
Uzależnienie od alkoholu to kolejne, powszechne uzależnienie, obejmuje nadmierne spożywanie alkoholu, zarówno piwa, jak i alkoholu wysokoprocentowego. Jak zaczyna się uzależnienie? Czasami bardzo niepozornie: wypijanie lampki wina co wieczór również może skończyć się uzależnieniem! Osoby uzależnione to ludzie z różnych środowisk, zarówno patologicznych, jak również ludzie z tak zwanych wyższych sfer, których nadmiar pracy oraz codzienny stres "zachęca" do relaksu przy kieliszku czy szklance z drinkiem.
Dlaczego uzależniamy się od alkoholu?
Zwykle dlatego, że alkohol nam smakuje, wypicie go jest przyjemne, a stan upojenia alkoholowego sprawia, że znikają wszystkie smutki i troski. Niestety, przychodzi wtedy stan otrzeźwienia, kiedy czujemy się nieprzyjemnie zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Pojawia się także syndrom odstawienia, czyli zespół nieprzyjemnych objawów, wskakujących na chęć ponownego spożycia alkoholu.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Uzależnienie od alkoholu może mieć bardzo negatywne skutki dla naszego zdrowia. Nadmierne spożycia wysokoprocentowego alkoholu skutkować może trudnościami z funkcjonowaniem układu pokarmowego, sercowo-naczyniowego ale i zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwór żołądka, gardła czy przełyku. Ponadto, uzależnienie od alkoholu powoduje wielu trudności w życiu prywatnym, skutkuje bowiem trudnościami w koncentracji uwagi, bezsennością. Uzależnienie od alkoholu może być śmiertelne.
Jak z tym walczyć?
Jak walczyć z uzależnieniem od alkoholu? Na pewno wspomoże nam w tym specjalista: psycholog, terapeuta ds. uzależnień czy lekarz psychiatra. Czasami uzależnienie wymaga terapii medycznej, w tym farmakoterapii, a nawet hospitalizacji.
3. Uzależnienie od narkotyków
Kolejne, bardzo groźne i poważne uzależnienie. Obejmuje uzależnienie się od zażywania narkotyków, zarówno tak zwanych miękkich, jak i twardych. To sytuacja, gdy przyjmowana substancja powoduje uzależnienie fizjologiczne ale i emocjonalne, psychologiczne - czujemy, że musimy ją przyjąć, aby poczuć się lepiej.
Dlaczego uzależniamy się od narkotyków?
Narkotyki to substancje bardzo silnie uzależniające, oddziaływujące na nasz organizm. Do najsilniej uzależniających należą opioidy, np. heroina, morfina (podawana również w celach medycznych, zwłaszcza przeciwbólowych w chorobach terminalnych), amfetamina, konopie indyjskie, kokaina czy marihuana i haszysz.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Narkotyki i ich regularne zażywanie mają bardzo destrukcyjny wpływ na nasz organizm. Powodować mogą przede wszystkim: omamy, halucynacje, problemy ze snem, nerwice, psychozy, problemy z funkcjonowaniem układu pokarmowego, oddechowego, sercowego czy funkcjonowaniem mózgu. Uzależnienie od narkotyków może być śmiertelne.
Jak z tym walczyć?
Uzależnienie od narkotyków wymaga specjalistycznego leczenia, zwykle w ośrodku zamkniętym. Hospitalizacja jest konieczna z uwagi na siłę nałogu oraz mnogość skutków uzależnienia. Chory poddawany jest farmakoterapii, jak również terapii indywidualnej i grupowej. Po opuszczeniu ośrodka pozostaje w kontakcie z psychologiem, terapeutą.
4. Uzależnienie od leków
Jest to uzależnienie, które - wbrew pozorom - diagnozowane jest dość często. Leki to środki działające w określonym celu, przyjmowanie ich często i w zwiększonych dawkach może - niestety - spowodować uzależnienie.
Dlaczego uzależniamy się od leków?
Przyjmowanie leków, jeśli jest nam zalecone, ma na celu zmniejszenie jakiejś dolegliwości. Czasami jednak zdarza się, że przyjmujemy lek również po zakończeniu terapii, jego zażywanie daje nam poczucie kontroli oraz sprawia, że czujemy się lepiej. To prosta droga do niebezpiecznego uzależnienia.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Nałogowe przyjmowanie leków może prowadzić do wielu negatywnych skutków, pojawić się mogą obawy abstynencyjne, w tym lęk, drażliwość, zawroty głowy czy problemy ze snem. Ponadto, przedawkowanie konkretnych leków może prowadzić do zatrucia, a nawet do zgonu!
Jak z tym walczyć?
Uzależnienie od leków wymaga konsultacji ze specjalistą, w tym psychologiem czy psychiatrą, który zaleci dalsze postępowanie.
Uzależnienie od czynności - przyczyny, objawy, metody terapii
Kolejna grupa to uzależnienia od czynności, zwane również behawioralnymi w tym wypadku nałogiem staje się jakaś czynność, działanie, coś, co robimy i chcemy robić.
1. Uzależnienie od komputera
To uzależnienie stosunkowo nowe, związane z upowszechnieniem się komputerów oraz możliwości, jakie daje ich wykorzystanie. Uzależnienie od komputera obejmować może uzależnieniem od gier, korzystania z Internetu ale i korzystania z czatów czy oglądania określonych stron online. Dotyka zwykle młodsze osoby, choć nie jest to regułą.
Dlaczego uzależniamy się od komputera?
Korzystanie z niego jest przyjemne, pozwala nam się zrelaksować, wiele osób spędza przed ekranem czas z przyczyn niezależnych, np. pracuje przed komputerem, uczy się, pisze książkę: takie czynności sprawiają, że - chcąc lub nie chcąc - spędzamy przed komputerem większą ilość czasu niż powinniśmy. Wszystko to prowadzić może do groźnego w skutkach uzależnienia.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Uzależnienie od komputera powodować może szereg trudności ze zdrowiem fizycznym, np. problemy ze wzrokiem lub kręgosłupem, ale przede wszystkim ze zdrowiem psychicznym. Pojawia się bowiem przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem, drażliwość, nadmierna agresja (zwłaszcza w przypadku uzależnienia od gier), pogłębia się izolacja społeczna oraz zaniedbywanie codziennych obowiązków.
Jak z tym walczyć?
W przypadku uzależnienia trudno będzie wygrać z nim jedynie z wykorzystaniem silnej woli, choć uwaga - jest to możliwe, zwłaszcza przy ogromnym samozaparciu pacjenta oraz pomocy rodziny i znajomych. Warto jednak skorzystać z fachowej pomocy terapeuty ds. uzależnień i wziąć udział w spotkaniach indywidualnych oraz grupowych. W przypadku tego uzależnienia rzadko konieczna jest hospitalizacja pacjenta, czasami jednak wdraża się farmakoterapię, zwłaszcza leki uspokajające.
2. Uzależnienie od Internetu
Bardziej konkretnie niż poprzednio: uzależnienie od Internetu obejmuje korzystanie z sieci, w tym przeglądanie stron www, korzystanie z komunikatorów, serwisów społecznościowych, granie w gry online i wiele innych. Ten typ uzależnienia, podobnie jak poprzednie, dotyka zwłaszcza młodsze osoby, ale nie jest to regułą. Uzależnia się także wiele dorosłych, zwłaszcza osób samotnych oraz z trudnościami w życiu osobistym.
Dlaczego uzależniamy się od Internetu?
Internet uzależnia: na pewno nikt nie będzie zdumiony tym stwierdzeniem. Każdy z nas przynajmniej raz spędził przed ekranem więcej czasu niż powinien. Internet kusi mnogością rozrywek, pozwala nam poznać nowe osoby, daje możliwość pozyskania informacji, jest formą nauki i pracy. Świat wirtualny dla wielu osób jest o wiele bardziej przyjazny i ciekawy niż rzeczywisty. W sieci można być kimkolwiek chcemy, można się przedstawić z zupełnie innej strony. Kusi to zwłaszcza osoby nieśmiałe, zakompleksione oraz o depresyjnych cechach osobowości.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Uzależnienie od sieci jest tak groźne, jak uzależnienie od komputera, może przynieść te same skutki. Warto pamiętać również o tym, że z sieci możemy obecnie korzystać za pośrednictwem wielu urządzeń: komputera, laptopa, tabletu czy telefonu komórkowego, który zwykle mamy zawsze przy sobie. Nietrudno więc uzależnić się od korzystania z Internetu.
Jak z tym walczyć?
Walka z uzależnieniem jest trudna, ale warto ją podjąć, dla dobra swojego oraz naszych najbliższych. Można oczywiście wygrać z nałogiem przy pomocy silnej woli, ale o wiele bardziej skutecznym sposobem jest poddanie się specjalistycznej terapii. Warto zdecydować się na spotkania zarówno indywidualne, jak i grupowe. Dla powodzenia terapii bardzo istotne jest pozytywne nastawienie pacjenta, jak również wsparcie ze strony jego najbliższych.
3. Uzależnienie od telefonu
Telefon komórkowe posiada chyba każdy z nas, wielu ma więcej niż jeden aparat. Swoje pierwsze komórki dostają już dzieci rozpoczynające naukę w szkole, a zwykle jedną z pierwszych zabawek niemowlaka jest zabawkowy telefon, który wydaje dźwięki i do złudzenia przypomina aparat jego rodziców… Nietrudno więc uzależnić się od tego przedmiotu, który towarzyszy nam praktycznie przez całe życie.
Dlaczego uzależniamy się od telefonu?
Korzystamy z telefonu komórkowego praktycznie codziennie: dzwonimy do kogoś, wysyłamy SMS-y, rozmawiamy za pomocą komunikatorów, korzystamy z Internetu… Nietrudno zgadnąć, że bardzo często użytkujemy go o wiele za często. To prosta droga do uzależnienia, zwłaszcza, jeśli często korzystamy przez telefon z sieci czy gramy w różne gry.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Uzależnienie od telefonu ma podobny mechanizm, co dwa poprzednie. Skutki tego nałogu są również podobne.
Jak z tym walczyć?
Jak wyżej: samozaparcie pacjenta plus specjalistyczna terapia pozwolą nam wybrać z uzależnieniem. Walka jednak jest o tyle trudna, że korzystanie z telefonu w dzisiejszych czasach jest praktycznie koniecznością. Musimy więc - po zakończonej terapii - znaleźć złoty środek pomiędzy normą a powrotem do nałogu.
4. Uzależnienie od pracy
Chodzimy do pracy z różnych powodów, przede wszystkim dlatego, że stanowi ona nasze źródło utrzymania. Poza tym, jest to miejsce spotkań z kolegami; miejsce, gdzie realizujemy swoje pasje i ambicje życiowe, gdzie spełniamy się zawodowo, doskonalimy, osiągamy sukces. W pracy spędzamy średnio po kilka godzin dziennie, wykonujemy swoje obowiązki, wykonujemy polecenia lub sami je wydajemy. Czasami trudno nam uwierzyć, że od pracy można się uzależnić, zwłaszcza, jeśli odliczamy godziny do powrotu do domu. Owszem, praca również może stanowić przedmiot uzależnienia. Jest to nałóg bardzo poważny.
Dlaczego uzależniamy się od pracy?
Praca dla wielu z nas jest przykrym obowiązkiem, dla innych źródłem życiowego spełniania. Pracoholicy to osoby ambitne, z tendencjami do perfekcjonizmu, czasami zakompleksione, samotne i niespełnione prywatnie, szukające w ucieczce w pracę źródła życiowego szczęścia.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Uzależnienie od pracy może spowodować wiele problemów ze zdrowiem, w tym schorzenia układu krążenia (zawał serca, udar itp.), pracoholicy mogą również popaść w depresję czy zaburzenia nerwicowe. Nałóg ten niekorzystnie odbija się na naszym życiu prywatnym, zwłaszcza rodzinnym oraz towarzyskim.
Jak z tym walczyć?
Praca jest trudnym przeciwnikiem, nie da się bowiem z niej zrezygnować, jeśli jest źródłem utrzymania. W procesie terapii stawia się więc na wyjaśnienie pacjentowi, że praca jest elementem jego życia, że poza nią ma jeszcze rodzinę, przyjaciół, pasje i inne cele, które niekoniecznie związane muszą być z karierą zawodową. Terapia obejmuje sesje indywidualne oraz grupowe z psychologiem. Zwykle nie jest konieczna hospitalizacja ani farmakoterapia. Wskazane jest skorzystanie na czas terapii z urlopu lub zwolnienia lekarskiego w pracy.
5. Uzależnienie od hazardu
Adrenalina, chęć wygranej, możliwość bycia kimś, poczucia się wyjątkowym… To wszystko umożliwia nam hazard, gry na pieniądze, które mogą przyczynić się do wielkiej wygranej ale i… poważnego uzależnienia.
Dlaczego uzależniamy się od hazardu?
Gry hazardowe wciągają: dostarczają adrenaliny, pozwalają się zrelaksować ale i wygrać duże pieniądze. To prosty mechanizm do uzależnienia, które - niestety - może być bardzo zgubne w skutkach.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Uzależnienie od hazardu ma wpływ na nasze życie osobiste i zawodowe, związane jest bowiem z unikaniem obowiązków, zaniedbywaniem ich i przeznaczaniem całego swojego czasu na granie. Odbija się to zwykle negatywnie na stanie naszych finansów i też ten objaw właśnie jest zauważany dla otoczenia, jako pierwszy sygnał naszego nałogu. W większości przypadków osoba uzależniona wygra jakąś rzecz, gdzie następnie straci jeszcze więcej (myśląc, że pomnoży wygraną).
Jak z tym walczyć?
Terapia obejmuje spotkania z psychologiem ale i grupą wsparcia. Możliwe jest skorzystanie z leczenia w ośrodku zamkniętym. Czasami, zwłaszcza w przypadku trudniejszych i niewspółpracujących pacjentów, wdrożona może zostać farmakoterapia.
6. Uzależnienie od zakupów
Zakupy są przyjemne, związane z posiadaniem czegoś nowego, dające poczucie relaksu oraz pozwalające na dysponowanie swoimi zasobami. Czy mogą być niebezpieczne? Niestety, okazuje się, że tak.
Dlaczego uzależniamy się od zakupów?
Kupowanie jest przyjemne: posiadanie nowych rzeczy daje nam poczucie radości, spełnienia i satysfakcji. Wiele osób poprzez nabywanie nowych dóbr chce poczuć się lepiej, dać sobie poczucie, że stać nas na to, co nam się podoba.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Czy nałogowe kupowanie może być niebezpieczne? Paradoksalnie: owszem. Patologiczne robienie zakupów może prowadzić do wielu problemów, w tym zaniedbywania obowiązków osobistych i zawodowych oraz problemów finansowych. Zakupoholicy bardzo często się zadłużają, biorą pożyczki, kredyty, kupują rzeczy niepotrzebne, drogie, rujnujące ich budżet domowy.
Jak z tym walczyć?
Zakupoholizm wymaga specjalistycznej terapii, w tym spotkań z psychologiem oraz terapii grupowej. Rzadko wymagana jest hospitalizacja oraz farmakoterapia.
7. Uzależnienie od seksu
Kolejne uzależnienie to seksoholizm. Obejmuje nałogowe uprawianie seksu - czy to w swoim związku, czy z przygodnymi partnerami. Osoba uzależniona czuje przymus zbliżeń intymnych, chce stale uprawiać seks, może preferować pewne pozycje czy gadżety, ale niekoniecznie.
Dlaczego uzależniamy się od seksu?
Uprawianie seksu ma wiele funkcji: zbliża, partnerów, cementuje związek, sprawia, że odczuwamy satysfakcję fizyczną ale i psychologiczną, emocjonalną. Dlaczego miłość fizyczna może uzależniać? Wszystkie powyższe przyczyny są realne, zwykle jednak nałóg tworzy się w oparciu o zaspokajanie przyjemności fizycznej.
Dlaczego to jest niebezpieczne?
Uzależnienie od seksu może negatywnie odbić się na związku, zwłaszcza, gdy partner uzależniony ma o wiele większe potrzeby niż druga strona i zaspokaja je poza związkiem: dopuszczając się zdrady. Pojawiają się również trudności emocjonalne, w tym agresja.
Jak z tym walczyć?
Seksoholizm wymaga terapii u psychologa, seksuologa, przydatne są również rozmowy w grupie wsparcia. Czasami konieczne jest stosowanie farmakoterapii, nawet leków hormonalnych.
W dobie natłoku uzależnień, szukajmy tych nałogów, które są "zdrowe": uzależniajmy się więc od zdrowego trybu życia, sportu, od swojej rodziny, bliskich nam osób, od swojej pasji. To gwarancja długiego życia ale i poczucia szczęścia i spełnienia.
Komentarze