Czym jest psychoza? Przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie psychoz

PsychozaMianem psychozy określamy zaburzenie psychiczne, obejmujące zniekształcenia spostrzegania rzeczywistości z czego chory nie zdaje sobie sprawy. Uznaje on, że zastany obraz jest prawdziwy, objawy są bardzo zróżnicowane, zależnie od czynnika, jaki wywołał psychozę oraz jej stopnia zaawansowania. Psychoza może minąć sama ale w wielu wypadkach wymaga specjalistycznej interwencji medycznej.

Przyczyny psychozy - co może ją wywołać?

Rodzaje psychoz są różnorodne, tak samo różne są przyczyny, jakie mogą je wywołać. Zwykle jednak za genezę psychoz przyjmuje się zaburzenia w neuroprzekaźnictwie, które wpływają na pracę mózgu. Zmiany te z kolei mogą być wywołane poprzez różnorodne czynniki i zachowania, w tym spożywanie alkoholu, narkotyków ale i przewlekłe zmęczenie czy odwodnienie. Psychozy pojawiać się mogą w przebiegu wielu chorób, zarówno somatycznych, np. guz mózgu, jak i psychicznych, np. silna depresja, zaburzenia osobowości czy schizofrenia, zwłaszcza paranoidalna. Psychoza może zostać wywołana także przez silny stres i inne wydarzenie traumatyczne, np. gwałt czy bycie świadkiem zabójstwa.

Jak objawia się psychoza? Zróżnicowanie symptomów

Objawy psychozy są na tyle różnorodne, że jej zdiagnozowanie nie należy do najłatwiejszych. W początkowym etapie symptomy mogą sygnalizować wiele innych zaburzeń. Pojawić mogą się zmiany nastroju, spadek motywacji do działania, brak energii, trudności z koncentracja uwagi i pamięcią. Możemy zaobserwować zaburzenia apetytu oraz problemy ze snem. Osoba taka izoluje się od innych, unika kontaktu z rodziną i znajomymi. Im bardziej zaawansowane stadium psychozy, tym bardziej różnorodne są objawy. Pojawiają się najbardziej typowe dla psychoz halucynacje czyli szereg objawów wzrokowych, słuchowych i innych oraz urojenia, w tym urojenia prześladowcze (ktoś nas śledzi) oraz przeświadczenie, że ktoś wnika w nasze myśli. Osoba chora nie jest stabilna emocjonalnie, pojawiają się napady lęku, trudności w nawiązywaniu relacji, jest nadmiernie pobudzona lub wyciszona, ma problemy z tworzeniem wypowiedzi. Może mówić bełkotliwie, zachowywać się nieadekwatnie do sytuacji, mieć problemy z okazywaniem i kontrolowaniem swoich emocji.

Rodzaje psychoz

Wyróżniamy wiele rodzajów psychoz, zależnie od czynnika, jaki je wywołał oraz nasilenia objawów. Mają one wiele elementów wspólnych, aczkolwiek zdiagnozowanie konkretnego rodzaju psychozy wymaga pogłębionej diagnozy psychiatrycznej i psychologicznej.

Pierwszą grupą psychoz są psychozy afektywne, czyli związane z nastrojem. Wyróżniamy tu trzy podgrupy:

  • psychozę depresyjną - obejmującą pogorszenie nastroju, występowanie uczucia bezradności, rozbicia, beznadziei, przygnębienia, pojawiają się urojenia typowe dla tego nastroju, w tym halucynacje, np. słyszenie negatywnych myśli, widzenie ponurych obrazów, własnej śmierci, pojawiają się sny koszmarne. W skrajnych przypadkach mogą pojawić się myśli i próby samobójcze;
  • psychozę maniakalną - obejmującą podniesienie nastroju, osoba taka jest nadmiernie podniecona, wesoła, roznosi ja energia, pojawić się mogą urojenia: np. wydaje się jej, że ma wiele sił, może latać, przenosić ciężkie przedmioty, itp. Psychoza maniakalna może mieć negatywne skutki dla chorego, może on posunąć się do czynów karalnych ale i zachowań ryzykownych;
  • psychozę maniakalno-depresyjną - to psychoza mieszana, w przebiegu której występują objawy typowe dla poprzednich typów.

Drugim typem psychozy jest psychoza paranoidalna, rzadko występuje ona jako samodzielna jednostka chorobowa, zwykle pojawia się jako objaw w przebiegu innych zaburzeń, w tym silnej depresji, schizofrenii. Schizofrenię również zalicza się do zaburzeń psychotycznych, aczkolwiek jest to choroba o tak złożonej symptomatyce, że nie każdy jej typ jest psychotyczny - istnieją bowiem rodzaje schizofrenii bez opisywanych urojeń oraz omamów.

Wyróżnia się także psychozę alkoholową, czyli zaburzenia powstałe na skutek przyjęcia zbyt dużej ilości alkoholu i następnie tak zwanego syndromu odstawienia: objawy pojawiają się kilka dni po zaprzestaniu picia. W tym typie wymienić można kilka podgrup psychoz. Jedną z nich jest zespół Korsakowa, czyli problemy osoby upojonej alkoholem z pamięcią. Chory nie pamięta wielu wydarzeń i faktów ze swojego życia, może je uzupełniać informacjami zupełnie zmyślonymi. Pacjent nie potrafi odróżnić wspomnień prawdziwych od urojeń. Leczenie obejmuje suplementację witaminy B, w niektórych sytuacjach konieczna jest hospitalizacja pacjenta. W przypadku spożycia nadmiernej ilości alkoholu możemy mieć do czynienia również z halucynacjami alkoholowymi. Objawiają się one pojawianiem się fałszywych obrazów czy odgłosów, np. słynne białe myszki, które widzą osoby nietrzeźwe lub odgłosy, namawiające do czynów karalnych. Możemy mieć do czynienia także z majaczeniem alkoholowym, czyli odczuwaniem silnego lęku i niepokoju, który przerodzić się może w urojenia o charakterze prześladowczym, np. wydaje się nam, że ktoś nas śledzi, obserwuje, chce nam zrobić krzywdę. Inną jest tak zwany zespół Otella. To paranoja alkoholowa, dotycząca osób (zwłaszcza mężczyzn) uzależnionych od alkoholu. Pacjenci przejawiają chorobliwą zazdrość o partnerów i partnerki, wydaje im się, że są oszukiwani, zdradzani, wiele oznak odbierają jako oznaki niewierności. W swoich zachowaniach względem drugiej osoby mogą być agresywni.

Diagnozowana jest także tak zwana psychoza poporodowa. To skrajnie negatywna reakcja na narodzenie dziecka, nie należy jej mylić z baby blues ani depresją poporodową. Zjawisko to jest o wiele bardziej niebezpieczne, może pojawić się zaraz po porodzie lub nawet do kilku miesięcy po przyjściu na świat maluszka. Objawy dotyczą kobiet, zwłaszcza tych, które po raz pierwszy zostały matkami. Pierwszymi oznakami psychozy jest niechęć do spędzania czasu z dzieckiem i pielęgnowania go, młoda matka odsuwa się od maluszka, męża, bliskich, unika wykonywana swoich obowiązków, może znikać z domu, staje się podejrzliwa. Następnie pojawiają się natrętne myśli, dotyczące wyrządzenia krzywdy dziecku, matka może widzieć obrazy, słyszeć głosy. Zdaje sobie sprawę z tego, że jej objawy to omamy, że nie istnieją naprawdę ale w miarę upływu czasu stają się coraz silniejsze. Psychoza poporodowa jest stanem bardzo niebezpiecznym, zarówno dla matki, jak i dziecka. Jej zdiagnozowanie nie jest łatwe, gdyż objawy są niespecyficzne, jednak specjalistyczne leczenie jest konieczne.

Podział psychoz pod względem świadomości i jakości

Znany jest również nieco inny podział psychoz, biorąc pod uwagę zachowanie świadomości oraz jakość objawów. Psychozy pod względem świadomości dzieli się na te, kiedy pacjenci mają zachowaną świadomość (występują jedynie urojenia i omamy) oraz na te, kiedy świadomość jest zachwiana (pojawia się wysoka gorączka, pacjent traci świadomość, przytomność, nie umie się przedstawić, nie wie, gdzie się znajduje).

Z kolei psychozy pod względem jakości można podzielić na te, które dotyczą zaburzeń spostrzegania rzeczywistości za pomocą zmysłów:

  • wzroku - omamy wzrokowe: wydaje się nam, że coś lub kogoś widzimy,
  • słuchu - omamy słuchowe: wydaje się nam, że słyszymy głosy lub wręcz przeciwnie, nie dociera do nas to, co mówią do nas inni;
  • dotyku - wydaje się nam, że ktoś nas dotyka, czujemy na sobie niewidzialne ręce, wydaje się nam, że coś po nas chodzi, np. robaki;
  • węchu - wydaje się nam, że nie czujemy nic lub odczuwamy dziwne zapachy, głównie nieprzyjemne, np. coś stale nam śmierdzi, czujemy smród rozkładającego się ciała, zgnilizny, spalenizny, itp.

Wyróżnia się też psychozy, dotyczące zaburzeń myślenia, np. myśli paranoidalne.

Jak leczyć psychozy?

Psychozy w niektórych przypadkach ustępują samoistnie, np. psychozy alkoholowe występować mogą w przebiegu leczenia uzależnienia od alkoholu. Zwykle jednak wymagane jest specjalistyczne leczenie, w tym farmakoterapia. Pomocniczo stosuje się psychoterapię, zarówno indywidualną, jak i grupową.

Jak postępować z osobą w stanie psychotycznym?

Osoba w stanie psychozy może się zachowywać w różnoraki sposób. Może być nadmiernie pobudzona ale i agresywna. Należy więc przede wszystkim zachować spokój, nie negować tego, co odczuwa osoba chora ale i nie wdawać się z nią w dyskusje na temat opisywanych urojeń i omamów. Osoby chorej nie należy pod żadnym pozorem odrzucać z powodu jej schorzenia oraz jej szykanować. Warto zachęcać ją do skorzystania z pomocy specjalisty i wspierać na każdym etapie wychodzenia z choroby.

Autor: Monika Muzolf, psycholog

Komentarze