Asertywność - odmówić ale nie obrazić. Posiadanie i bronienie własnego zdania - to ważna umiejętność, która niezwykle pomaga nam w wielu sferach życia. A jeśli udaje się nam to czynić w sposób, który respektuje prawa innych, mamy do czynienia z postawą asertywną, która pożądana jest przez coraz większą ilość pracodawców. Asertywność staje się dziś modna.
Czym jest asertywność?
Dla wielu osób asertywność jest sztuką odmawiania, mówienia "nie". Jak się okazuje, to o wiele więcej. Psychologia definiuje bowiem asertywność jako umiejętność bronienia swoich przekonań w sposób uwzględniający prawa i zdanie innych osób. To cenna zdolność, którą każdy z nas może w sobie wykształcić. To wyrażanie swojego zdania w taki sposób, który zachowuje nasze granice oraz nie narusza granic odbiorcy.
Uległość, asertywność i agresja
Postawa asertywna znajduje się na kontinuum, pomiędzy postawą uległą a agresywną.
Uległość cechuje osoby, które nie mają wyraźnie ustalonych granic, jakie przekraczać mogą inne osoby. Jednostka uległa zgadza się na wszystko, również na to, z czym nie są zgodne jej poglądy i przekonania. Oznacza to, że wiele działań wykonuje wbrew sobie, nie potrafi bronić swojego zdania wśród innych oraz ma tendencję do przypisywania innym lub światu zewnętrznemu zasług za swoje osiągnięcia. Postawa ta cechuje ludzi o niskiej samoocenie, biernych, spokojnych i często nieśmiałych.
Drugi biegun to postawa agresywna, na szczęście ma niewiele wspólnego z agresją o jakiej myślimy. Postawa agresywna obejmuje bronienie swojego zdania i stanowiska za wszelką cenę. Taka postawa cechuje ludzi wybuchowych, impulsywnych, źle znoszących oczekiwanie na rezultat. Osoby agresywne wymagają efektów natychmiast i działania według ich pomysłu. W innym wypadku reagują gniewem, złością, krzykiem, sprzeciwem, otwarcie krytykują, mogą posunąć się nawet do obrażania drugiej strony.
Asertywność jest dokładnie pośrodku. To niejako balansowanie pomiędzy naruszaniem swoich granic a byciem egoistą. To sztuka uwierzenia w siebie i bronienia swojego stanowiska z jednoczesnym poszanowaniem drugiej osoby.
Asertywna mowa ciała
Wiele mówi się dziś o komunikacji niewerbalnej, czyli o mimice, gestach i innych działaniach, które poza słowami wyrażają nasze myśli i uczucia. Warto więc, rozmawiając na temat asertywności, dowiedzieć się, jak postawę tą wyrażać również poprzez język ciała. Krok pierwszy to postawa. W przypadku asertywności jest to postawa wyprostowana i otwarta (zapominamy więc o garbieniu się, krzyżowaniu rąk na piersiach oraz pochylaniu głowy). Krok drugi to wzrok. Osoba asertywna patrzy prosto przez siebie, utrzymuje kontakt wzrokowy z rozmówcą, jednak nie cały czas, aby nie czuł się niekomfortowo. Zakazane są gwałtowne ruchy głową oraz uciekanie wzrokiem w bok. Zdradza to niepewność i brak zdecydowania w działaniu. Krok trzeci to sposób poruszania się. Osoba asertywna powinna chodzić pewnie, sprężyście ale spokojnie, powoli. Nerwowe kroczki oraz powłóczenie nogami są absolutnie niedozwolone. Kolejna kwestia to ręce. Zwykle w trakcie rozmowy czy wygłaszanego monologu nie wiemy co z nimi robić. Postawa asertywna wymaga od nas panowania nad ruchami rąk. Powinny one układać się naturalnie, zarówno podczas chodzenia, jak i siedzenia. Dbamy o to, aby unikać nerwowego stukania palcami o blat stołu, pstrykania, nie trzymamy również rąk w kieszeni. I wreszcie ton głosu, jakim się wypowiadamy. Osoby asertywne mówią powoli, pewnym, spokojnym głosem. Ich wypowiedzi są logiczne, płynne. Należy unikać ściszania i podnoszenia głosu, chyba, że wymaga tego specyfika wypowiedzi.
Asertywna krytyka
Asertywność pozwala nam również na konstruktywne wyrażanie krytyki oraz odwrotnie: przyjmowanie jej. Asertywne wyrażanie krytyki obejmuje wypowiedzenie swojego zdania w sposób jasny, bezpośredni ale jednocześnie nieobrażający drugiej strony.
Przykładem takiej wypowiedzi mogą być słowa szefa, wypowiedziane do pracownika: „Nie podoba mi się, że się Pan po raz drugi spóźnił do pracy. Czuję się zawiedziony, ponieważ do tej pory postrzegałem Pana jako rzetelnego i solidnego pracownika. Oczekuję, że sytuacja taka nie będzie miała miejsca w przyszłości”. Komunikat taki zawiera odczucia drugiej strony wobec tej konkretnej sytuacji oraz wyraża oczekiwania naszego rozmówcy.
Z kolei konstruktywne przyjmowanie krytyki obejmuje odpowiednią reakcję na niepochlebne słowa. Jeśli zgadzamy się z krytyką i jest ona wyrażona w sposób odpowiedni - asertywny - powinniśmy się z nią zgodzić. Komunikat z naszej strony może wyglądać następująco: „Masz rację, przez moje niedopatrzenie powstały błędy w projekcie. Jest mi z tego powodu bardzo przykro, dopilnuję, aby naniesiono niezbędne poprawki. Obiecuję, że taka sytuacja już się nie powtórzy”. Jeśli z kolei nie zgadzamy się z krytyką, możemy to otwarcie przyznać ale jednocześnie zaznaczyć, że szanujemy zdanie drugiej osoby.
Dlaczego warto być asertywnym?
Postawa asertywna okazuje się przydatna w wielu dziedzinach życia. Znacznie łatwiej budować dzięki niej relacje międzyludzkie, trwać w związku, funkcjonować w rodzinie, grupie znajomych czy kolegów w pracy. Pracodawcy cenią osoby asertywne, ponieważ są one pewne siebie i swoich możliwości, mają własne zdanie i umieją go bronić oraz potrafią współpracować z ludźmi. Dla nas samych z kolei jest sposobem na życie w zgodzie ze sobą oraz osiągnięcie wewnętrznego spokoju.
Autor: psycholog Monika Kornaś
Komentarze